گنبد خشتی مشهد

گنبد خشتی مشهد مدفن امیرسلطان غیاث الدین محمد بن امر طاهرالموسی است که نسبت شریفش با هفده واسطه به حضرت موسی بن جعفر (ع) می‌رسد. گنبد این آرامگاه خشتی است و به همین سبب آن را گنبد خشتی می‌نامند. این بقعه از نظر معماری مشتمل بر دو بخش مهم پیوسته‌است که شامل فضای زیر گنبد به صورت چهارشاه نشین و هشتی ورودی می‌باشد. بنا بر شواهد بنیان اولیه این بنا در دوره تیموری صورت گرفته و در عصر صفوی و قاجار نیز تکمیل و تزئین شده‌است.

گنبد خشتی واقع در مشهد، مزار امامزاده سید محمد از اولاد امام موسی بن جعفر (ع) می باشد و با هجده واسطه به حضرت سجاد علیه السلام می رسد. البته برخی نقل کرده اند که وی امام زاده نیست بلکه یکی از اطباء سپاه هارون الرشید بوده که در راه مرو در گذشته و در این نقطه که شهر تاریخی نوغان بوده، دفن گردیده است. طبق تاریخی که بر روی سنگ مزار آمده است، ایشان در ماه رمضان سال ۸۵۲ هجری قمری در گذشته اند. بنا بر شواهد، بنیان اولیه این بنا در دوره تیموری صورت گرفته و در عصر صفوی و قاجار نیز تکمیل و تزئین شده‌ است.

گنبد خشتی مشهد و بقعه آن از جاذبه های گردشگری مشهد به شمار می رود و در دوران شاه عباس از خشت ساده، بدون کاشی کاری و بدون گلدسته ساخته شده است. البته داخل گنبد با گچبری زیبایی تزیین شده است. این بقعه از نظر معماری مشتمل بر دو بخش مهم پیوسته‌ است که شامل فضای زیر گنبد به صورت چهار شاه نشین و هشتی ورودی می‌باشد. برای ورود به مقبره که از سطح زمین پایین تر است باید از دالانی مسقف به طاق چشمه ای و به ارتفاع چهار متر عبور کرد. دالان به طول ۴٫۷ متر به محوطه ضریح ختم می شود که محوطه ای ۹٫۵ در ۷ متر با سقفی بلند و به ارتفاع ۱۲ متر است. طول ضریح ۲ متر، عرض ۱٫۸ متر و ارتفاع آن ۲٫۷ متر است و از آهن ساخته شده است. داخل ضریح که به وسیله شیشه محصور شده، تخته سنگی حجاری شده به ارتفاع ۸۰ و عرض ۷۰ و طول ۱۷۰ سانتی متر قرار دارد.

گنبد خشتی شامل سرداب و چهار طاقی دارای چهار ایوان که بر روی سرداب واقع شده است. همچنین گنبد ساقه دار بر فراز بنا قرار دارد.