کاخ – موزه چهلستون اصفهان

شاه عباس اول، کوشکی درمیان باغ بنا نهاد که این کوشک هسته اولیه کاخ را تشکیل داد که تالار میانی کاخ چهل ستون و غرفه‌های چهار گوشه آن را در بر میگرفت و نیز ر سلطنت شاه عباس دوم، ساختمان تکمیل شد و در ساختمان موجود مرکزی، تغییرات کلی داده شده‌است و تالار آینه، تالار ۲۰ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوانهای طرفین سالن پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار با تمام تزیینات نقاشی و آئینه کاری و کاشی کاری دیوارها و سقفها افزوده شده‌است.

نماي ساختمان کاخ – موزه چهلستون اصفهان مربوط به دوران صفويه بوده و ساخت و ساز كاخ درسال۱۰۵۷هجري به اتمام رسيده است و نیز در سال ۱۳۴۳ ه . ش به منظور تعميرات اساسي كاخ چهلستون اشياء و اموال فرهنگي موقتاً به تالار اشرف (واقع در ضلع جنوب شرقي كاخ چهلستون) منتقل گشت و حدوداً پنج سال از اين تالار به عنوان (موزه تالار اشرف) استفاده شد وكليه اموال فرهنگي كاخ موزه چهلستون جمع آوري و در انبارهاي مختلف نگهداري و محافظت گرديد تا زمان انقلاب اسلامي با ادغام دو اداره جهانگردي و فرهنگ و هنر سابق و تشكيل اداره ارشاد اسلامي مجدداً اموال موزه چهلستون به همين مكان منتقل و موزه چهلستون بازگشايي شد با تشكيل سازمان ميراث فرهنگي در سال ۱۳۶۷ه . ش كاخ چهلستون دوباره تبديل به موزه گرديد.

از ویژگی های کاخ – موزه چهل ستون اصفهان سقف باشکوه نقاشی تالار ۲۰ ستون و سقف آئینه کاری تالار آئینه و مدخل آئینه کاری تالار جلوس شاه عباس دوم و نیز ستونهای عظیم تالارهای ۲۰ ستون و تالار آینه که هر یک از آنها تنه یک درخت چنار است و سنگی چهارگوشه حوض مرکزی تالار و ازاره‌های مرمری منقش اطراف که معرف صنعت حجاری در عهد صفویه است.

آثار پراکنده‌ای از دوران صفویه مانند سردر «مسجد قطبیه» و سردرهای «زاویه درب کوشک» آثاری از «مسجد درب جوباره» یا «پیر پینه‌دوز» و «مسجد آقاسی» که بر دیوارهای ضلع غربی و جنوبی باغ چهل ستون نصب شده‌ا ست و اگرچه انعکاس ستونهای بیست گانه تالارهای کاخ چهلستون در حوض مقابل کاخ، مفهوم چهلستون را بیان می‌کند، علاوه بر آن عدد چهل در ایران قدیم کثرت و تعدد را می‌رساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهلستون می‌تواند به علت تعدد زیاد ستونهای این کاخ نیز باشد.

تالار مرکزی کاخ چهل ستون اصفهان که اختصاص به میهمانان و شخصیت های کشورهای خارجی داشته، حاوی نقاشی هایی است که وقایع تاریخی دوران های مختلف را بیان می دارند. این سالن با شکوه که بر گنبدی منقوش استوار است با لچکی های رنگارنگ و طرح های طلایی و شفاف از شاهکارهای هنری آن عصر محسوب می شود. نقاشی های موجود در تالار مرکزی کاخ چهلستون که برخی از آنها در عصر قاجار بر روی نقاشی های سابق کشیده شده اند، شرح پذیرایی شاه عباس اول و دوم و شاه طهماسب از امرای ترکستان و همایون هندی و نیز جنگ شاه اسماعیل اول با ازبکان است. دو تصویر دیگر (که در عهد قاجار نقاشی شده اند) یکی روبروی در ورودی تالار و دیگری مقابل آن است، جنگ چالدران در دوران شاه اسماعیل اول و جنگ کرنال در زمان نادر شاه افشار را به نمایش می گذارد. در ابتدا ستونها با پوششی از آینه‌کاری‌های زیبا تزیین شده بوده که در زمان حکومت ظل السلطان قاجار در اصفهان این آئینه کاری‌ها تخریب شده‌است و روی نقاشی‌های صفوی با گچ پوشانده شده‌است.

کاخ - موزه چهل ستون اصفهان از لحاظ قدمت بعد از كاخ گلستان دومين موزه ايران به شمار می رود.