پناهگاه حیات وحش توران

پناهگاه حیات وحش توران دارای دشت های وسیع و مناطق کوهستانی نسبتا مرتفعی است که ارتفاع برخی از آن ها از دو هزار متر بیشتر است؛ همچنین شوره زارهای مجاور کویر نمک با ارتفاع بیش از ۶۰۰ متر از سطح دریا است. در توران ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرنده، ۴۲ گونه خزنده و ۲ گونه دوزیست شناسایی شده‌اند که شاخصترین آنها همان یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی هستند.

این منطقه در سال ۱۳۵۱ به عنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان محیط زیست درآمد و در سال ۱۳۵۵ قسمتی از ان به عنوان پناهگاه حیات وحش انتخاب گردید در همان سال مجموعه توران از طرف یونسکو عنوان ذخیرگاه زیستکره را نیز دریافت کرد سپس در سال ۱۳۸۱ قسمتهای مرکزی این مجموعه به پارک ملی ارتقا یافت.

ذخیره‌گاه زیست کره توران با مساحت ۱۴۷۰۶۴۰ هکتار بزرگترین ذخیره گاه زیست کره ایران است که بعد از سرنگتی آفریقا واقع در کشور تانزانیا دومین منطقه بیوسفر جهان به شمار می آید. توران پس از پناهگاه حیات وحش نایبندان در طبس لقب دومین مجموعه حفاظت شده وسیع ایران را با خود یدک می‌کشد. خارتوران همچنین احتمالا بیشترین تعداد یوزپلنگ را هم بین مناطق مختلف ایران در خود جای داده‌است. به جز اینها غزال ایرانی (آهو)، جبیر، پلنگ ایرانی، سیاه‌گوش، گوسفند وحشی، کل‌وبز، گربه شنی، گربه دشتی، گربه پالاس (از انواع نادر گربه‌سانان در ایران)، کفتار راه‌راه، گرگ، شغال زرد، روباه قرمز و شاه روباه از پستانداران شاخص این ناحیه هستند. توران میزبان تنها یوزپلنگ آسیایی ماده در اسارت دنیا هم هست؛ این یوزپلنگ دلبر نام دارد.

ذخیره‌گاه زیستکره توران د‌ارای آب و هوای خشک و نیمه خشک بود‌ه، در ناحیه فلا‌ت ایران – آناتولی قرار د‌ارد و از نظر منطقه رویشی رستنی ها، در ناحیه ایران – تورانی قرار می گیرد. زیستگاه آن از نواحی پست با خاک های رسی، گچی، شنی و سنگی تا نواحی کوهستانی با ارتفاعی بیش از ۲۲۰۰ متر تشکیل شده است.

تابستان‌های این منطقه گرم و زمستان سرد و اقلیم خشک است. فصل بهار بهترین فصل برای بازدید از این مجموعه است.

با توجه به گونه های شاخص جانوری در این محدوده و حوادث اخیر کشته شدن حیوانات براثر سرعت بالای خودروها نسبت به این موضوع تذکر جدی داده می شود.

از پرندگان پارک ملی توران می‌توان به هوبره، کبک، تیهو، بلدرچین، چاخ‌لق، کبوتر چاهی، قمری، دم‌جنبانک ابلق، سبزه‌قبای هندی، باقرقره، سهره سبز، سهره صورتی، چکاوک کاکلی، سنگ‌چشم دم‌سرخ، انواع گنجشک، اردک بلوطی و حواصیل و انواع پرندگان شکاری مانند بحری، دلیجه، عقاب طلایی، عقاب دشتی، شاه‌بوف، مرغ حق، دال، کرکس مصری، قرقی و انوع سارگپه اشاره کرد. این منطقه از بهترین زیستگاه‌های زاغ بور نیز به شمار می‌رود. زاغ بور تنها پرنده بومی انحصاری ایران است که در کنار بوته‌های قیچ زندگی می‌کند. ار نظر زمین‌شناسی ساختمانی و رسوبی قسمت کوچکی از شمال منطقه جز زون البرز و بقیه متعلق به ایران مرکزی است. توران از نظر طبقه‌بندی‌های جهانی زیستگاه شاخص علفزار استپی در آسیایه میانه و بیابان کویر خاص کشورهای خاورمیانه محسوب می‌شود. رتفاعات مهم منطقه شامل کوههای ماجراد، کوه پیغمبران، سوخته کوه، پر و بال، شوراب الکم، تنگه تاریک و کوه غریبه می باشد. از چشمه‌های مهم این منطقه می توان چشمه غریبه، سی تل، افغانی ها، لکم، تلخاب، کال مرا، پرو بال، پونیدر، هنی، نیستانه، بغلو، شاه چشمه، ملحه، بهاندر، چشمه شاه، چشمه ماجراد، چشمه پریه، ابوالیحیی و چشمه عزیز را نام برد. از شهرها و روستاهای مهم که بر ذخیره‌گاه زیستکره می توانند تاثیر گذار باشند می توان به شهر بیارجمند که در ۴۹ کیلومتری غرب منطقه واقع است و روستاهای زمان آباد، ‌احمد آباد،‌ رضا آباد،‌ دستجرد و عباس آباد اشاره کرد.