مشخصات موزه مردم شناسی ایلام
قلعه والی یکی از آثار دوره قاجاریه است و در ضلع شمالی خیابان پاسداران بر روی تپه چقامیرگ قرار دارد. این قلعه در سال ۱۳۲۶ هجری قمری به فرمان غلام رضا خان والی در زمینی به مساحت ۲۵۰۰ متر مربع در محله ای بنام حسین آباد فیلی که به ده بالا مشهور بوده، احداث گردید. غلامرضاخان والی این محل و بنا را برای اسکان خود در فصل تابستان انتخاب کرده و آن را بر روی تپه‌ای نه چندان بلند احداث کرد. زیربنای قلعه ۱۵۰۰ متر مربع بوده و دارای یک حیاط مرکزی به مساحت ۷۰۰ متر مربع است که شامل اتاق ها و تالارهایی با مصالح آجر، گچ و سنگ مرمر می باشد. سه طرف حیاط به وسیله عمارت محصور شده است. چشمه بی بی، آب این قلعه را تامین می‌کرده است که به سبک گذشته با استفاده از تنبوشه آب چشمه به محوطه حیاط مرکزی قلعه هدایت می‌شده است.
تاریخچه موزه مردم شناسی ایلام
قلعه والی است توسط غلامرضا خان والی در سال 1326 قمری بر روی تپه ای به نام چغا میرگ ساخته شده است. قلعه والی در زمان جنگ تحمیلی تا حدود ۵۰٪ تخریب شد که در سال ۱۳۶۷ با همکاری سازمان میراث فرهنگی بعد از دو سال تلاش بی وقفه در سال ۱۳۶۹ بازسازی آن به اتمام رسید و در اختیار مدیریت میراث فرهنگی استان ایلام قرار گرفت
سیمای عمومی موزه مردم شناسی ایلام
پس از اتمام بنای قلعه، غلام رضا خان دستور به نگارش کتیبه ای به طول ۱۸۰ سانتیمتر داد تا با زیباترین شکل ممکن حکاکی گردد. این سنگ نوشته به خط نستعلیق بود و در آن ایام بر بالای ورودی شرقی قلعه در داخل دیوار نصب شد ولی در جریان جنگ تحمیلی فرو افتاد و فعلا در جای دیگری از قعله نگهداری می شود. این سنگ نوشته در زمان مجمد علی شاه قاجار و غلامرضا خان ابوقداره والی لرستان حک شده است.
نمای جنوبی قلعه، شکلی تقریباً ذوزنقه ای دارد. قلعه والی در زمان ساخت در فضایی کاملاً باز ساخته شده ولی با پیش رفت شهرنشینی اطراف آن با ساختمان های مسکونی و اداری محصور گردید. موقعیت قلعه به نحوی است که از سمت شمال با کوچه ای شش متری و از سمت غرب با خیابانی هشت متری از ساختمان های مسکونی اطراف خود جدا شده است. از شرق نیز با ساختمان اداری اداره کل امور اقتصاد و دارائی ایلام محصور شده شده است و از جنوب به خیابان پاسدارن منتهی می‌شود. در ضلع شمالی قلعه تالار (شاهنشین) زیبایی وجود دارد که ابعاد و اندازه داخلی آن بزرگتر از سایر اتاق ها می‌باشد. در وسط تالار حوض کوچکی قرار دارد که اطراف و داخل آن با سنگ مرمر مزین شده بود و در زمان بازسازی با کاشی های رنگی تزئین گردید. این حوض در اطراف چشمه ای که در آن زمان پر آب بوده ساخته شده ولی به مرور زمان این چشمه خشک و کم آب شده بود و برای اینکه حالت نمادین چشمه حفظ شود در باسازی قلعه با اجرای لوله کشی این قسمت نیز مرمت گردید تا به دست فراموشی سپرده نشود. وجود نرده های مشبک آجری به رنگ فیروزه‌ای، تراس های سرپوشیده ضلع جنوبی همراه با پنجره های مشبک با شیشه های الوان، اورسی های قلعه، ستون های دایره‌ای، سرستون های منقوش در ایوان، قوس های کمانی و تزئینی و کاربندی بالای آن با کاشی های رنگی، درختان بلند و کهنسال کاج و حوض مستطیل شکل در صحن جلوی قلعه چشم انداز کاملاً زیبایی به قلعه و معماری آن داده است.
سایر اطلاعات موزه مردم شناسی ایلام
مساحت کل قلعه4687 متر مربع و زیر بنای قلعه 1464 متر مربع است. قلعه دارای سه در ورودی در قسمت شرق-غرب و جنوب است که در اصلی در قسمت جنوبی است و دیگر درها خصوصی بوده است. مصالح بکار رفته در معماری قلعه شامل سنگ، آجر، گچ، کاشی و چوب می باشد.
منبع موزه مردم شناسی ایلام
1- کتاب چهره ایران، راهنمای گردشگری استانهای ایران، موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، پاییز 1392.
2- راهنمای مصور ایرانگردی، موسسه کتاب سرای اعلمی، حمید اعلمی، بهار 1391.
3- خبرگزاری مهر
4 - اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان ایلام
