مدرسه عمادیه

مدرسه علمیه عمادیه در شهر تاریخی گرگان (استراباد سابق) با معماری خاص و زیبای خود بیش از پانصد سال قدمت دارد و از میراث ماندگار کشورمان، ایران است و در سال 1387 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. نوع معماری خاص این بنا، گردشگران و علاقه‌مندان زیادی را به سوی خود جذب کرده است.

مدرسه متعلق به دوره شاه سلیمان صفوی میباشد به سال 952 هجری شخصی بنام آقاروح الله حسینی استر آبادی برای آن موقوفاتی بجا گذاشته لذا این بنا را متعلق به اواخر قرن 8 و اواسط قرن9 ه.ق می دانند

مدرسه عمادیه به همراه مجموعه ای از چند تکیه، گورستان، دکانهای متعدد، آب انبار، مسجد، گلشن، حمام، و نیز بخشی از بافت بازار کهنه استرآباد عناصر و بافت مهم محله "دربنو" را تشکیل می‌دادند. این مجموعه به همراه مدارس یوسفیه، مفیدیه و آقا محسن در یک محوطه ای در حدود 200 متر قرار می ‌گرفتند.

این مدرسه علمیه با پلان مستطیل شکل متشکل از چهار ایوان و یک حیاط مرکزی است و در حدود 1550 متر مربع (با ابعاد 45 در 34.5 متر) مساحت دارد. درگذشته درب ورودی این بنا -که یک درب چوبی بزرگ می باشد- در ضلع جنوبی قرار داشته اما بعداً به ضلع غربی در "شرق مرکز محله درب نو" انتقال می یابد. قبل از درب ورودی دو سکو به عنوان استراحتگاه تعبیه شده و این ورودی مسقف و پوشیده از تیرهای ضخیم چوبی و افقی است. اولین چیزی که بعد از گذر از درب اصلی مدرسه توجه را به خود جلب می کند، ایوان زیبای شرقی مدرسه است که کاملاٌ در برابر ایوان غربی قرار گرفته است. قرینه بودن و داشتن ریتم یکسان و فرم منظم همه ی عناصرآن سبب شده که این بنا معماری شایان توجه ای داشته باشد. این مدرسه به تبعیت از شیوه 4 ایوان، چهار ایوان در چهار طرف شمال، جنوب، شرق و غرب خود دارد. هر کدام از ایوان ها طبقه ای بر فراز طبقه اول خود دارند که از داخل حیاط مدرسه دارای پیشخوان تخته ای زیبایی هستند که چشم انداز زیبایی در حیاط مدرسه ایجاد کرده است. متاسفانه پیشخوان طبقه دوم ایوان شمالی کاملا پوسیده و نابود شده است.این پیشخوان ها محل بحث و گردهمایی محصلین بوده است. در شهرهای بزرگ اغلب مدارس اسم و رسم دار، 4 ایوان داشته اند که اصولا دو به دو در مقابل هم قرار می گرفتند.

ایوان غربی مدرسه، ورودیه اصلی مدرسه محسوب می‌گردیده است. ایوان شرقی عمادیه، "مدرس" مدرسه به حساب می‌آمده است. فضای داخلی مدرس به شکل دو اشکوبه با مساحت 59 متر دارای طاقچه های بسیاری است که نقش گنجه برای گذاشتن کتاب را دارند. مدرس "محل درس مدرسه" بوده و اغلب مدارس یک مدرس داشته اند. ایوان شمالی به حیاط خلوت راه دارد و در سمت شمال غربی آن سرویس های بهداشتی مدرسه واقع گردیده است. اطاق طبقه بالای ایوان جنوبی محل سکونت مدرسان بوده است. در مدارسی که هر 4 نحله تسنن (شافعی، مالکی، حنفی و حنبلی) در آن بوده هر ایوان به یکی از آنها اختصاص می‌یافته است. در ساخت این ایوان ها موارد زیر به خوبی رعایت شده است: تاکید بر تقارن در عناصر فضاسازی و ساختمانی انتظام عناصر و اجزای ساختمان بر اساس دو محور عمود برهم تفکیک حریم کلیه فضاها با استفاده از اختلاف سطح و گاه تغییر جنس و کاربرد مصالح رعایت اصل درون گرایی طوریکه بین فضاهای داخلی مدرسه کوچکترین ارتباطی از نظر بصری با محیط خارج نباشد.