مشخصات مجموعه قطب الدین حیدر
در ضلع غربی مقبره قطب الدین حیدر ایوان مسجد جامع قدیم تربت حیدریه جلب نظر می کند. ارتفاع ایوان مذکور 5/11 و طول آن حدود 5/10 متر است. فضای داخلی ایوان مقصوره یا گنبد خانه مسجد با وسعت بیش از 200 متر شامل غرفه و محرابی مزین به مقرنس و نیز تزییناتی به شیوه کاربندی در بخش زرین گنبد است. بنای مسجد جامع آجری است و تاریخ بنای آن که نام بانی را نیز شامل می شود بر سنگ سیاه و لوح مانندی حک شده است که نشان دهنده سال 1045 ه.ق زمان شاه صفی و به نام خواجه عبدالله فرزند درویش علی تربتی است.
رباط طبسي
دیگر بناهای موجود در مجموعه معماری قطب الدین حیدر، رباطی است که حاج محمد ابراهیم طبسی از تجار معروف عصر قاجار در اواخر این دوره در ملک شخصی خود بنا کرد. رباط طبسی در زمره بناهای دو ایوانی است که شامل فضای ورودی، هشتی، تعدادی حجره مشرف به میان سرای بنا، انبار و اصطبل است.
تاریخچه مجموعه قطب الدین حیدر
بنای موجود مجموعه قطب الدین حیدر در چندین دوره تاریخی مورد توجه قرار گرفته است بنحوی شالوده آرامگاه احتمالاٌ در دوره تیموری با گنبد دو پوسته گسسته استوار بر طاق نماهای شانزده گانه ایجاد شده، در دوره صفويه در سال 1023 هجري به همت خواجه سلطان محمود تربتي نيز تغييراتي در معماري آن صورت گرفته است.
ویژگیها مجموعه قطب الدین حیدر
مزار و مسجد قطب الدین حیدر مربوط به دوره تیموریان – دوره صفوی است و در تربت حیدریه، مرکز شهر ،خیابان قائم واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سیمای عمومی مجموعه قطب الدین حیدر
صحن كوچك مجموعه قطب الدین حیدر داراي چند حجره دو طبقه است تاريخ بناي مجموعه به ويژه گنبدخانه آن را دست كم بايد به قرن نهم هجري عقب برد
در قسمت دیگر این مجموعه کاروانسرایی است متعلق به دوره قاجار که هر دوی بناهای ذکر شده (مسجد و کاروانسرا) سالها بعد از ساخت مزار قطب الدين حيدر ساخته شده و دلیل این توسعه میدانی مبارک، خیل عظیم زائران ومشتاقان این عارف بوده است
زمان مناسب بازدید مجموعه قطب الدین حیدر
با توجه به تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد این منطقه، فصل بهار و اوایل پاییز زمان مناسبی برای سفر به خراسان رضوی و بازدید از جاذبه های این استان خواهد بود.
