مجموعه تاریخی ابراهیم خان کرمان

معماری مجموعه تاریخی ابراهیم خان کرمان با الهام از معماری عصر صفویه بنا شده و یکی از مجموعه هایی است که کاشی خشتی هفت رنگ عنصر تزئینی غالب در آن است. حمام ابراهیم خان مانند ساير حمام هاي سنتي ايران پايين تر از سطح زمين بنا شده است كه اين امر در حفظ گرماي داخل حمام و همچنين آبرساني آن مؤثر بوده است . سر در حمام كه در ضلع جنوبي قيصريه ابراهيم خان واقع شده است ، داراي تزيينات كاشيكاري از نوع خشتي هفت رنگ و طاق آن مقرنسكاري است . از طريق راهروي زاويه دار به بخش رختكن حمام وارد مي شويم . اين فضا داراي گنبد مركزي و ايوان هاي جانبي مي باشد . در مركز آن حوض آبي قرار دارد كه علاوه بر زيبايي فضا در انعكاس نور به داخل رختكن تاثير بسزايي دارد . مدرسه مجموعه تاریخی ابراهیم خان کرمان يكي از زيباترين بناهاي عصر قاجاريه در شهر كرمان است .نقشه بنا از نوع چهار ايواني و حجره ها پيرامون حياط شكل گرفته اند . با استناد به كتيبه موجود در ضلع غربي مدرسه ، استاد اسماعيل قصاع سازنده آن بوده است . درانتهاي ايوان قبله ، محراب زيبايي از كاشي هفت رنگ وجود دارد تمامي بخش هاي مدرسه عناصر تزييني مانند گچ بري ، كشته بري ، مقرنسكاري و كاربندي ديده مي شود . سر در ورودي در ضلع غربي قيصريه ابراهيم خان واقع شده و داراي طاق بندي ، تزيينات كاشي و حجاري بر سنگ يكپارچه است و بر بام سر در جايگاه ساعت قرار دارد كه در سال هاي بعد به مجموعه افزوده شده است . در ضلع جنوبي مدرسه خانه مدرس قرار گرفته است . اين فضا داراي در هاي ارسي با شيشه رنگي مي باشد وتمامي نماهاي آن كاشيكاري شده است . بلندترين بادگير موجود شهر در اين مكان قرار دارد كه نزديك به شانزده متر ارتفاع دارد . مدرسه مذكور را الهام از معماري عصر صفويه بنا شده است.

بانی این مجموعه ابراهیم خان ظهیرالدوله حاکم کرمان در زمان فتح علیشاه قاجار است و در سال ۱۲۳۱ ه.ق. بنا شده است.

بازار مجموعه تاریخی ابراهیم خان کرمان در ضلع شرقي مدرسه و حمام قرار دارد و به نام قيصريه زرگري شهرت دارد . كاربري آن از گذشته تا به امروز حفظ شده است .معماري و تناسبات آن با الهام از معماري عصر صفويه مي باشد . تمامي سقف ها داراي كاربندي مي باشند . طول اين بازارچه قريب یکصد متر است كه در حد فاصل آن فضاي بازار قيصريه تعبيه شده و ورودي مدرسه ، حمام ، آب انبار از طريق آن است. آب انبار ابراهيم خان در ضلع شمالي قيصريه واقع شده است و در عصر خويش يكي از آب انبارهاي معتبر شهر كرمان بوده كه آب بخشي از شهر قديم كرمان را تأمين مي نموده است . كمبود ريزشهاي جوي و نزولات آسماني و فقدان آب هاي سطحي جاري ،‌ در بسياري از شهرهاي حاشيه كوير به ويژه شهر كرمان ، ضرورت ذخيره آب را براي مواقع كم آبي ايجاب مي كرده است تا مخازني ساخته شود و آبي گوارا براي مصارف شرب و… فراهم كند . تأمين آب اكثر آب انبارها عمدتاً از طريق قنات ها بوده است . آب انبار مجموعه تاریخی ابراهیم خان کرمان از جمله بناهاي عام المنفعه بوده است كه در كنار ساير عناصر شهري مورد استفاده عموم قرار مي گرفته است.طاق سر در آب انبار ابراهيم خان داراي مقرنسكاري است و كتيبه اي از كاشي خشتي زينت بخش آن مي باشد . اين سر در با دهليزي مسقف و پله كاني سنگي به پا آب راه دارد و مخزن آن در عمق زمين بنا شده است.

ابراهیم خان ظهیر الدوله فرزند مهدی‌ قلی خان قویونلو، یکی از خویشاوندان نزدیک (پسر عمو) فتحعلی شاه قاجار بود که از سال ۱۲۱۶ تا ۱۲۴۰ هجری قمری به عنوان حاکم کرمان فرمانروایی می‌کرده است. وی در دوره حکمرانی خود مبادرت به ایجاد چندین بنای بسیار ارزنده از جمله بازار، حمام، مدرسه و آب‌ انبار در مرکز شهر و در مجاورت مجموعه گنجعلی خان نمود که امروزه با نام مجموعه ابراهیم خان شناخته شده و از مجموعه‌ های با ارزش و زیبای آثار تاریخی کرمان محسوب می‌شود.

استفاده صحيح از فضاي بازار باعث شده كه تا حدودي زيبايي هاي آن حفظ شود و دخل و تصرفات كمتر در آن صورت گرفته است .