كاروانسرای علی آباد (کاروانسرا سنگی)

وقتی سیل راه كاروانسرای حوض سلطان را از میان برد ، راه جدید تهران – قم ساخته شد و در كنارآن مجموعه ی علی آباد شكل گرفت . ساختمان این كاروانسرای سنگی به سبك معمول دارای سه تالار ستون دار در سه گوشه ی بنا است در هر یك ازاین تالا رها، سكویی بین چهار ستون وجود دارد .

کاروانسرای سنگی علی‌آباد مربوط به دوره سلجوقیان است.

کاروانسرای سنگی علی‌آباددر تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۳۸۲۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

از خصوصیا ت كاروانسرای علی آباد قم این است كه سر در آن به جای این كه جلوتر از دیوارهای اطراف باشد ، عقب رفته و با ازاره های دالبری و ستون های كوتاه بالای دیوارها تزیین شده است. همچنین به جای ایوان اصلی ، یك عقب رفتگی در حیاط وجود دارد و پشت آن تالار پذیرایی ساخته شده است. این سبك ساختمانی در خانه های كاشان و یزد معمول بود ولی نظیر آن در كاروانسراهای دیگر مشاهده نشده است. در گوشه ی بنا برج هایی به كلاه فرنگی منتهی می شود. در محور بنا، قهوه خانه و حمام و سمت دیگر مسافرخانه ای برای مسافران درجات بالاتر اجتماعی وجود دارد. در پشت مسافرخانه باغ كوچكی با درخت های انار و حوض آب تمیزی وجود داشت. مجموع عناصر تشكیل دهنده این كاروانسرا و بناهای جانبی آن نشان از دورنگری بانی آن دارد.

سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر