قلعه ضرغام کهنوج

شاهزاده فیروز میرزا فرمانفرما، حاکم کرمان در سال ۱۲۹۸ به رودبار و بمپور سفری کرده است که سفرنامه هم در این باره از خود برجای گذاشته است ، کهنوج را اینگونه توصیف کرده است . کهنوج قصبه و ضابط نشین رودبار است ، قلعه‌ی بسیار سختی دارد که در ابتدای کهنوج و در ورودی کوه سنگی واقع است که از قلعه بمپور مرتفع‌تر است و به عینه شبیه دوشان تپه ( در تهران ) ولی ارتفاع این قلعه اندکی از او کمتر و طول کوه و قلعه اینجا به آن اندازه نیست . اکنون این قلعه خراب و ویران و چاهش را که آب داشته است پر کرده اند ،که جای بسی تأسف است . باعث خرابی قلعه را تحقیق کردم گفتند : در سالی که سعید خان مشهور به بلوچ که ضابط رودبار بود و از دیوان و دربخانه گریزان بود . امیر توپخانه حکم به خرابی قلعه کرده بود . ( البته آقاخان محلاتی حاکم کرمان که بر علیه محمد شاه قاجار طغیان کرده بود و سعید خان رودباری به او قول همکاری و مساعدت داده بود او به قلعه کهنوج پناه آورد و قوای دولتی قلعه کهنوج را محاصره و حبیب الله خان امیر توپخانه ، این قلعه را به توپ بست که سبب ویرانی آن شد . این حادثه در سال ۱۲۵۷ اتفاق افتاد ) .

قلعه کهنوج را مرحوم سعید خان بالای تلی ساخته است که تل آن تقریباً دویست زرع ارتفاع دارد و تمامش سنگ و بنیان قلعه در نهایت استحکام است . برج و باروی خوب برای آن ساخته شده و سرزن تمام تلهای محقر اطراف است . در وسط آن چاه عمیقی که زیاده از دویست زرع عمق دارد حفر کرده و به آب رسانده اند ، سه دروازه به همه جهت و شانزده لوله برج در فصیل و نارنج قلعه هم دارد ، اوقاتی که در این نقاط اغتشاشی بوده است ، قلعه مزبور در محل خود خیلی مفید بوده و غالباً مرحوم سعید خان خود و کسانش را در قلعه مزبور حفظ می‌نموده است ولی بعد از آن به واسطه شیوع امنیت دران خان و پدرش نورالدین خان آن را متروک گذاشته است و چون کهنوج از حد غرب جنوبی پنج فرسخ تا (( کردی )) خاک فارس بیشتر فاصله ندارد . برای حفظ جان و مال اهالی این حدود از اشرار عرب و بهرلوی فارس تعمیر و نگاه داری این قلعه از لوازم است.