قلعه سنگ سیرجان

این شهر در فاصله ده کیلومتری سیرجان قرار دارد که در آن زمان بعنوان دژ مستحکم حکومت خلفای کرمان بوده است اما اکنون تنها اثر باقی مانده از این شهر منبری سنگی است که بر روی آن با خطوط تاریخی حکاکی شده است و تنها چند تپه خاکی و سنگی و یک دروازه از آن به چشم می خورد که هویت اصلی شهر قدیم که نام آن سیرگان بوده است را به خوبی نمی شناساند. در ارتفاعات این کوه سنگی نشانه هایی از قلعه های نظامی دیده می شود پله هایی که با کنده کاری در دل کوه ساخته شده اند و تپه های خاکی که در اثر گذر زمان فرو ریخته اند.

سابقه پیدایش این شهر به روایتی به زمان خسرو فرزند بلاش اشکانی و به روایتی به زمان هارون الرشید می رسد. سیرجان یا سیرگان یا شهریجان ابتدا در محل قلعه سنگ در 9 کیلومتری جنوب شرق محل فعلی سیرجان بنا گردیده و چنان چه مورخان ثبت کرده اند دارای حصار محکم و هشت دروازه بوده است . که این خود اهمیت و وسعت شهر را در روزگار گذشته نشان می دهد. این شهر تا قرن چهارم هجری یعنی زمان حکومت خلفا مرکز ولایت کرمان بوده است. در روایات تاریخی آمده است مردم آن غنی ، ثروتمند و اکثرا تاجر بوده اند. و از جمله محصولات آن نیز غله ، پنبه و خرما بوده است در واقع شهر قديم سيرجان بوده كه در حال حاضر جز ديوارهاي فروريخته و منبر سنگي چيزي باقي نمانده و اگر آثاري موجود باشد ، جز در دل خرابه ها و داخل ساختمانهايي كه به صورت تپه هاي خاك در آمده اند ، چيزي ديده نمي شود .

قلعه سنگ بر روي كوه سفيد آهكي ، كه در وسط جلگه سيرجان با ارتفاعي در حدود 200 متر از سطح جلگه قرار دارد ، بنا شده كه محيط آن حدود 4000 متر است . بالاي اين كوه را مسطح نموده اند تا بتوانند ساختمان بسازند. اين قلعه در اصل قلعه نظامي شهر بوده و ساختمانهاي شهر در اطراف قلعه و بخصوص در قسمت شرقي و شمالي آن تا حومه كهن شهر بنا گرديده است. در قسمت جنوبي اين قلعه ، خانه هايي عالي و منازلي مرتفع با ديوارهايي بلند وجود داشته كه محل سكونت اعيان و اشراف بوده است . در سمت شمالي آن خياباني وسيع ، از شرق به غرب امتداد داشته كه در اطراف آن بازار ، منازل مسكوني و تجارتخانه قرار داشته است . در قلعه ، محبسي وجود داشته كه در آن موميايي پيدا شده است . اين محبس در سمت جنوبي قلعه است و شكافي در آن وجود دارد كه معدن موميايي است. قلعه اي مهم در ايران به شمار مي رفته ، بيش از ششصد سال است كه ويران شده است.

قلعه سنگ سیرجان در ۷ کیلومتری جنوب شرقی سیرجان واقع شده است.

یکی از جالب ترین دانستنی های قلعه سنگ ثبت ملی آن در سال ۱۳۱۰ یعنی در حدود هشتاد و چهار سال پیش است اما اکنون که بر اوضاع وخیم این اثر نمونه ملی نگاه می کنی چیزی جز کم کاری مسئولان مربوطه را نمی بینی که دست رنج نیاکان و یک اثر ملی را در چنین وضعیت نا مناسبی رها کرده اند.