غار فارسان قاین

وجود آثاري در نزديکي چشمه اکبري و آن سوي رشته کوهي که غار فارسان قرار دارد تاييدي بر پیشینه تاریخی این منطقه است. در اين محل سه دهنه غار وجود دارد يکي از اين غارها که بزرگ ترين آن ها نيز بوده در گذشته هاي بسيار دور فرو ريخته و از آن تنها يک هلال پل مانند در پيشاني غار باقي مانده که از نظر جغرافيايي اثري منحصر به فرد و زيباست. سقف آن ضخامت زيادي نداشته و احتمالا بر اثر زلزله فرو ريخته باشد، کف اين قسمت بسيار ناهموار و شيب دار است و به همين دليل صخره ها ريزش کرده و پاي کوه غلتيده و آثار احتمالي کف غار را به مرور زمان از بين برده است و در حال حاضر اثري از لايه هاي استقرار وجود ندارد.

اهميت اين غار به حدي است که «لباف خانيکي»، معاون پژوهشي سازمان ميراث فرهنگي خراسان آن را از ارزش هاي نهفته قاينات ناميده است.کارشناسان ميراث فرهنگي در خصوص اين غار مي گويند نام فارس برگرفته از شهر فارس است که از شهرهاي دوره ساساني و صدر اسلام بوده و در کتب تاريخي به نام و موقعيت آن اشاره شده است.

در سمت چپ اين دهانه پل مانند فضاي ديگري وجود دارد که داراي فضاي وسيع و دهليزهاي فرعي متعدد است. تالار اوليه آن بسيار رفيع و حدود 8 متر ارتفاع دارد و سقف آن به شکل خرپشته اي است. در ابتداي اين تالار حوض نسبتا بزرگي وجود دارد که در حال حاضر تنها گوشه اي از آن نمايان است و بقيه قسمت هاي آن در زير توده هاي سنگ و خاک مدفون است، اين حوض از سنگ، آجر و ساروج ساخته شده و به احتمال قوي مربوط به دوره سلجوقي است چون در اين دوره فداييان اسماعيلي هر غار و قلعه اي را که دور از دسترس و براي سکونت مناسب بود را در اختيار گرفته و از آن استفاده مي کردند.

در عمق 20 متري غار دهانه کوچک تري وجود دارد که دهليزي را به تالار ابتدايي غار مربوط مي کند، پس از طي اين دهليز فضاي وسيعي وجود دارد که در آن آثار و بقاياي استقرار از دوره هاي پيش از تاريخ تا دوره سلجوقي پراکنده است. اين غارها لايه هاي باستاني قابل کاوشي دارند که متاسفانه تاکنون هيچ گونه کاوشي در آن ها صورت نگرفته است. اين غارها حداقل از دوره ميان سنگي مورد توجه انسان بوده و از آن به عنوان يک سکونت گاه امن استفاده مي شده است.