عمارت بیگلربیگی کرمان (فتح آباد)

باغ فتح آباد در 16 کیلومتری شمال غرب کرمان قرار دارد و به گفته مورخان این باغ الگوی ساخت باغ شاهزاده ماهان بوده است. تاریخچه ساخت این باغ به دوره قاجاریه و حدود سال 1255 بر می گردد. باغ فتح آباد یادگار "فضل علی خان بیگلربیگی" حاکم وقت کرمان می باشد. به همین دلیل این باغ را باغ بیگلربیگی هم می خوانند. در گذشته آب قنات فتح آباد از این باغ می گذشته که طراوت و صفای خاصی به آن می داده است. باغ فتح آباد با قدمت دیریینه خود، مدتها به حال خود رها شده بود و آسیب های بسیاری به بنای عمارت وارد شده و اکثر درختان آن خشک شده اند . باغ تاریحی فتح آباد که در منطقه اختیار آباد کرمان واقع شده است، زمانی همچون نگینی در دل کویر و بهشبی زمینی بوده است و یکی از پرآب ترین قنات های کرمان زمانی از میان این باغ می گذشته است.

باغ، عمارت فتح آباد با نام دیگر باغ بیگلربیگی از جمله باغهای تاریخی کرمان است که در سال 1218 ه. ش توسط فضلعلی خان قراباغی ملقب به بیگلربیگی، حاکم وقت کرمان در زمان حکومت محمد شاه قاجار پی ریزی و توسط فرزند او حسینعلی خان به اتمام رسید. این باغ تاریخی که از آن به عنوان الگوی احداث باغ شازده ماهان یاد می شود با عرصه 140000 و اعیانی 4000 متر مربع که از آن باقی مانده در میان مزرعه فتح آباد واقع شده و آب آن از طریق یکی از پرآب ترین و مشهورترین قناتهای کرمان با نام قنات فتح آباد تأمین می شده است. اصلی ترین بنای مجموعه، عمارت مرکزی با دو بال جنوبی می باشد که هسته اصلی مجموعه را شکل می دهد. پس از آن، عمارت چهارفصل با قرارگیری در سمت شرق عمارت مرکزی، به منظور تفریح مورد استفاده قرار می گرفته است. تزئینات گچبری این دو بنا به عنوان الگوی تمامی تزئینات گچبری بناهای تاریخی استان شناخته شده و آبنمای طویل محور اصلی باغ با طول 120 متر در نوع خود بی نظیر است. همچنین در بخش کشاورزی، محصولات متنوع و فراوانی که در گذشته در این باغ کشت می شده اند آن را زبانزد خاص و عام کرده بود. باغ فتح آباد ازموقوفات مرحوم رستم خان امیری است که در تاریخ دی ماه 1352 وقف گردیده است. این باغ در تاریخ 12 بهمن 1381 با شماره ثبت7284 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و عملیات بازسازی آن توسط مؤسسه اجرایی بنیاد توسعه و عمران موقوفات استان کرمان و با همکاری اداره کل اوقاف و امور خیریه استان کرمان و طی سالهای 94-1393 ه. ش به اتمام رسید.

این بنای تاریخی تفرجگاه حاکم کرمان بوده که اطرافش را باغ پسته کاشته بود و از زمین‌های آن برای ضبط و خشک کردن پسته استفاده می‌کردند. حاکم کرمان نیز هفته‌ای سه بار به این مکان می‌آمده است. تا اینکه فرمانفرما حاکم کرمان می‌شود، قصد خرید این باغ را می‌کند اما آن را نمی‌فروشند تا اینکه او باغ شازده ماهان را می‌سازد. رفته رفته هر چه درختان باغ شازده تنومندتر می‌شوند، از عمر درختان باغ فتح‌آباد هم کاسته می‌شود تا جایی که آنجا آباد و اینجا از رونق می‌افتد و سال‌ها به‌عنوان مخروبه‌ای در حاشیه شهر باقی می‌ماند. قنات باغ خشک می‌شود و درختانش از بین می‌روند. گردشگران به باغ شازده می‌روند و از باغ فتح آباد غافل می‌شوند تا جایی که باغ شازده به عنوان یکی از ۹ باغ ایرانی در فهرست جهانی یونسکو ثبت می شود اما فتح آباد می‌ماند و یک مخروبه. این بنا رستورانی دارد که در آن غذاهای محلی نیز سرو می شود و می‌توان از عطاری کناری آن خرید کرد و سری به دمنوش خانه آن زد. بخش‌هایی از عمارت به اتاقک‌های پذیرایی تبدیل شده اند و در فضای داخلی نمایشگاهی از حکام کرمان برپا شده است. همچنین این بنای تاریخی اتاقی دارد که به آن اتاق نقاشی می‌گویند این اتاق اقامتگاه حاکم کرمان بوده و دورتا دورش را نقاشی کرده بودند. از آنجا که برخی از رنگ‌ها با آب طلا کار شده بود، سودجویان بخش هایی از این نقاشی ها را تخریب کرده‌اند اما هنوز می‌توان باقی مانده این نقاشی ها را دید. اکنون درهای این اتاق روی گردشگران بسته است تا زمانی که مدیریت مجموعه جلوی نقاشی‌های دیواری را با شیشه بپوشاند. آن زمان می توان این اتاق را برای بازدید عموم باز کرد. در سمت دیگری از این باغ ۵ درخت قدیمی و بلند وجود دارد که از قدیمی‌ترین درختان باقی مانده این مجموعه تاریخی هستند. آنها را می‌توان در سمت چپ عمارت دید در کنار ساختمان دیگری که به آن اتاق چهار فصل می‌گویند این اتاق هیچ دیواری ندارد با این حال در هر چهار فصل سال امکان استفاده از آن وجود داشته است. اکنون این اتاق کاربری VIP دارد. در کنار عمارت هم زمین های بزرگی را به پرورش گیاهان دارویی اختصاص داده اند. ۲۷۰ گونه گیاهی این مزرعه، بزرگترین کلکسیون گیاهان دارویی را در باغ فتح آباد بوجود آورده است.

ریل راه اهن به این عمارت نزدیک است و می‌توان وقتی سوار بر قطار بود این بنای تاریخی را از داخل واگن مشاهده کرد. در سمت دیگر قطار هم قلعه‌ای مخروبه وجود دارد. مرمت گران این بنا به راهی برخورد کرده‌اند که این عمارت را به قلعه ای آن سوتر از ریل وصل می‌کرده است گویا این دو بنای تاریخی به هم مرتبط بوده‌اند.

از جمله اقدامات صورت گرفته در این باغ به موارد ذیل می توان اشاره کرد: بازگرداندن آب به این باغ ایرانی بازگردندان درختان متنوع این باغ احیا درختان پسته بازگرداندن گلخانه و اجرای کشت گلخانه ای ایجاد بوستان گلهای تزیینی و مرکز مطالعه و فروش آنان احداث رستوران سنتی احداث زمین های ورزشی احداث غرفهای ساخت و فروش صنایع دستی احداث محور عبوری گردشگری

کلکسیون گیاهان دارویی باغ فتح آباد در زمینی به مساحت ۲۸۰۰۰ متر در محیطی زیبا و بی بدیل در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۹۵ طراحی و اجرا شده است. در این کلکسیون در حال حاضر بیش از ۲۵۰ گونه دارویی موجود است. با توجه به نقشه راه و برنامه های عملیاتی وزارت جهاد کشاورزی در راستای سند ملی گیاهان داروئی تعداد ۲۴ گونه گیاهان داروئی به عنوان گیاهان داروئی دارای اولویت انتخاب شده اند که از لیست مذکور ۲۰ گونه (گل محمدی، کدوکاغذی، آویشن، نعناع، گشنیز، ترخون، گل راعی، سنبل الطیب، رزماری، سرخارگل، زوفا، ماریتیغال، بادرنجبوبه، گل ساعتی، مرزنجوش، زعفران، مریم گلی، آلوئه ورا، رازیانه و گل همیشه بهار) در حال حاضر در باغ گیاهان داروئی فتح آباد مستقر می باشد. علاوه براین از دیگر گونه های شاخص مستقر در این باغ میتوان به استویا، اسطوخدوس، برازمبل، کنگر فرنگی، عروسک پشت پرده، گزنه، میخک، مارچوبه، شابیزک، شاهدانه و گل ماهور اشاره کرد.