سردر عمارت عالی قاپو

سردر عالی قاپو که سردر عمارت عالی قاپو در گذشته بوده است و عمارت آن ویران شده است، در تقاطع خیابان پیغمبریه و سپه قرار دارد. این عمارت شامل مجموعه ای به نام سعادت آباد بوده که در حال حاضر از کل مجموعه، تنها سردر عالی قاپو بر جای مانده است. این بنا سردر یکی از هفت در ورودی به ارگ سلطنتی صفویان بوده است و درب اصلی جنوبی است که به خیابان و میدان شاه باز می‌شده و تنها درب از این مجموعه است که اکنون به یادگار مانده است.

این بنا نخست در دوره شاه طهماسب ساخته شده و در زمان شاه عباس اول به‌صورت کنونی تغییر شکل یافته است. در دوران ناصر الدین شاه نیز، تعمیرات و اضافاتی صورت گرفت و در دوران پهلوی اول به علت اقامت پلیس در آنجا ابتدا نام "نظمیه" و سپس "شهربانی" در ترنج بالای سردر به خط مرحوم عبدالعلی پزشکیان، معلم خط قزوینی، گچبری گردید و در زمان پهلوی دوم قسمت اضافی بالای سردر را در زمان پهلوی دوم حذف کردند.

بر پیشانی این سردر رفیع که ۱۷ متر ارتفاع دارد، کتیبه‌ای با کاشی معرق به خط ثلث از علی‌رضا عباسی - خوشنویس معروف عهد صفوی - جلوه‌گر است. بر فراز این کتیبه، پنجره مشبک بزرگی از کاشی قرار گرفته است. همچنین بیش از دو گوشوار بلند در طرفین سردر که بر بالای طاق‌نمایی واقع شده که بنا را به ساختمان‌های هم جوار پیوند می‌داده است.

سر در عالی قاپو با یک کتیبه به خط ثلث، یک پنجره مشبک و چند گوشوار بلند در طرفینش به ساختمان‌های همجوار پیوند داده می شود. این سردر، ورودی اصلی به دولت خانه دوران صفویه بود. در سمت غرب سردر عالی قاپو 3 اتاق طولانی پهلوی هم واقع شده که احتمالا جایگاه نگهبانان و محافظان بوده است. یکی از این اتاق‌ها در دوره قاجار به قرائت خانه و دیگری به چای خانه تبدیل شد.در طرف شرقی این سردر هم که پیش از مشروطیت رختشویخانه بود، مدرسه‌ای به نام امید در سال 1320 هجری قمری احداث شد. سردر عالی قاپو قبل از انقلاب، جایگاه شهربانی و سپس در اختیار نیروی انتظامی بود اما این روزها سازمان میراث فرهنگی آن را در اختیار قرار گرفته است.

در طرف شرقی این سردر که پیش از مشروطیت رختشویخانه بود، مدرسه‌ای به نام امید در سال ۱۳۲۰ قمری احداث شد. این بنای تاریخی در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۱۳ به شماره ۲۱۳ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دانشنامه ویکی پدیا - وب سایت آکا ایران - پورتال شهرداری قزوین - اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین - کتاب چهره ایران، راهنمای گردشگری استانهای ایران، موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، پاییز 1392