سرای وزیر

سراي وزير در دو طبقه بنا شده است؛ از نظر تزئينات كاشي مربوط به لچكي حجره هاي طبقه دوم حائز كمال اهميت است و ميتوان گفت كه در بين كليه سراها و تيمچه ها و بازارهاي قزوين نمونه منحصر بفردي بشمار ميرود . لچكي هاي دو طرف درهاي ورودي حجره هاي طبقه بالا همگي به كمك كاشي هاي هفت رنگي و با نقش هاي مختلف و رنگهاي زنده و هم آهنگ تزئين شده است.

این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۳۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در برابر در غربي سرای وزیر كه ورودي اصلي آنرا تشكيل ميدهد، بناي قيصريه واقع است . در اين قسمت سقف بازارچه بصورت گنبد در آمده است . با عبور از سر در اصلي كه تمامي آن از سنگ ساخته شده است به محوطه اي سر پوشيده و يا تيمچه مانند واردميشويم كه داراي طرح بعلاوه است . امتداد شمالي – جنوبي اين قسمت داراي بناي دو طبقه ميباشد و در پائين و بالا دور تا دور حجره هائي قرار دارد . درهاي حجره ها در هر دو طبقه از چوب و داراي تزئينات ساده هندسي است. سقف گنبدي شكل مياني و نيم طاقهاي جلبي آن داراي ورگيرهائي هستند كه بكمك آنها روشنائي داخل تا حدي تأمين ميگردد . زير سقف به شيوه معقلي تزئين گرديده و در عين سادگي داراي زيبائي خاصي است. بناي چهار جانب سرا دو طبقه است و نظير حجره هاي واقع در طبقه اول در طبقه بالا نيز بهمان اندازه و تعداد حجره هائي قرار دارد. در جانب غربي سرا در دو طرف در ورودي در هر سو سه حجره قرار دارد كه در حد فاصل هر دو حجره يك راه پله براي طبقه بالا تعبيه شده است . در جانب شرقي تعداد حجره هاي طبقه اول هفت عدد است زيرا كه قرينه ورودي سمت غرب در اين سمت يك حجره ايجاد شده است . در چهار زاويه نيز چهار طاقنما وجود دارد كه در داخل هر يك سه در قرار دارد. فضاي واقع در پشت زاويه هاي چهار گانه وسيع تر از فضاي پشت حجره ها ميباشد . در طبقه پائين عمق بنا 50 / 9 متر است كه عبارت از حجره اي روشن و نوراني در جلو و اطاق كم نور تري در پشت آن است.

نبرد شير و پرنده يكي از نقش هاي جالب مربوط است به نبرد يك شير يا پرنده اي عظيم الجثه كه داراي بالهاي بلند و زيبائي ميباشد. پرنده مزبور پنجه و منقار خود را در بدن شير فرو برده و شير حالت حمله بخود گرفته است. نقش ديگر عبارتست از صحنه اي كه در آن دو انسان طرح شده اند . يكي از آندو تاجي چون شاهان قاجار بسر دارد و موي بلندي تا روي شانه . برتن او جبه بلند و شلواري مچ بسته ميباشد . بر روي شانه هاي او نيز دو بال قرار دارد و در بالاي سرش تصوير فرشته ايست با چهره و آرايش زنان دوره قاجار . فرشته مزبور بالهائي بر روي شانه دارد كه بكمك آنها در آسمان بطور افقي در حال پرواز است. اين فرشته دست خود را بسوي آنكه بر روي زمين است پيش برده و دست او را در دست گرفته است. در تصوير ديگر سواري مشاهده ميشود كه از نظر لباس و كلاه شبيه سواران دوره قاجار است . اسب او در اين صحنه در حال چهار نعل طرح شده و سوار آماده نبرد با شيري است كه از مقابل بدو حمله كرده است . در زير پاي اسب آهوئي در حال فرار مشاهده ميشود. اين صحنه نيز از گل و برگ و پرنده پوشيده شده است. از تصاوير جالب ديگر نقش تمام خورشيد است كه در وسط آن چهره زني با آرايش خاص دوره قاجار طرح گشته است. در قسمت شمالي سرا آنجائي كه بناي مياني با دو حجره واقع بر روي هم قرار گرفته است در لچكي سمت راست طاقنماي حجره بالا نقش سواري طرح شده كه شباهت كامل به تصاويري دارد كه از رستم پهلوان افسانه اي شاهنامه در تابلوهاي مختلف كشيده شده است. در برابر سوار مزبور يك فرد پياده با لباس و خصوصيات سربازان پياده دوره قاجار بعنوان جلودار مشاهده مي شود. در لچكي هاي دو طرف طاقنماهاي حجره طبقه اول واقع در زير نقش قبلي بطور قرينه تصويري مربوط به نبرد شير با گاو طرح شده است. در اينجا اين نگاره كه از دورانهاي كهن نقش عمده اي در آثار هنري ايران داشته است بنحوي جالب و زنده عرضه شده و هنرمند با چيره دستي فراوان حمله شير را به سوي گاو و درگيري آن دو را با هم نشان داده است.

دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر - سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران - فهرست آثار ملی ایران