ریگ همت آباد خراسان جنوبی

ریگ همت آباد خراسان جنوبی بخشی از دشت شاهرخت قاینات است. این منطقه از شمال به کوه شاهرخت و بمرود از شرق به کوههای سخر و کاریزک در افغانستان از جنوب به کوه هزار سنگان و از غرب به ارتفاعات گزیک، گزخت، آهنگران و سه پستان محدود است. وسعت حوضه این دشت بالغ بر 4400 کیلومتر مربع یا 440000 هکتار است که 3150 کیلومتر مربع یا 315000 هکتار آن دشت و بقیه را ارتفاعات تشکیل می دهند. بلندترین ارتفاع دشت قله سه پستان و پست ترین نقطه دشت با 590 متر دق پترگان می باشد. آب و هوای این دشت گرم و خشک و متوسط و بارندگی در سطح آن حدود 150 میلیمتر و در ارتفاعات تا 400 میلیمتر می باشد. متوسط عمق سطح آب در سال 1376، 31 متر و متوسط سالانه افت سطح آب در این دشت 8 متر برآورد شده است.

ریگ همت آباد خراسان جنوبیاز شمال به شهرستان حاجی آباد و رودخانه حاجی آباد از جنوب به روستای همت آباد و دشت گزخت، از شرق به دق پترگان و از غرب به ارتفاعات کوه میرزا عرب و تجنود محدود میگردد. ارتفاع کف دشت از سطح آبهای آزاد در نواحی غربی در حدود 1000 متر و با حرکت به سمت شرق و دق پترگان تا 620 متر کاهش می یابد. جهت تپه ها در نواحی شرق ریگزار به سمت شمال شرقی و در نواحی مرکزی و غربی فاقد جهت مشخصی هستند. از میانه ریگزار رود تجنود عبور میکند که از کوههای آهنگران با تجمیع چشمه سارهای کارستی سرچشمه گرفته در سر شاخه ها دارای جریان اب دایم است. کیفیت آب آن بسیار عالیست. این رودخانه پس از عبور از کنار روستای تجنود وطی 13 کیلومتر وارد ریگزار گردیده و مازاد سیلاب آن به دق پترگان می ریزد. این رودخانه جهتی غربی-شرقی دارد. از طریق بستر این رودخانه در صورت خشک بودن میتوان به کمک خودرو های دو دیفرانسیل، به دق پترگان رسید. (برای اطلاعات بیشتر به مقاله دق پترگان مراجعه شود.). وجود عشایر بیابان گرد بهلولی در این منطقه یکی از جذابیتهای گردشگری محسوب میشود.

ریگ همت آباد خراسان جنوبییکی از غنی ترین و فعالترین اکوسیستم بیابانی از نظر پوشش و تنوع گیاهی و جانوری در ایران است. پوشش جانوری منطقه شامل پرندگان بیابانی از جمله هوبره، زاغ بور، شاهین، چکاوک کاکلی، مگس گیر و ... انواع مار و عقرب، گربه و روباه شنی، گرگ، کاراکال، جبیر، انواع آگاما و جکو و ... است. پوشش گیاهی منطقه به دلیل بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی انبوه و از نوع گیاهان شور پسند در نواحی شرقی و گیاهان ماسه پسند و استپی در نواحی غربی از جمله، قیچ، درمنه، تاغ، گز، دم گاوی، نتر، اسکنبیل، ریش بز، گون و ... است. همچنین منطقه دارای نمونه گیاهی اندمیک دیودال رقیمی است که تحت حفاظت سازمان ملل در ذخیره گاه زیست کره منطقه قرار دارد. وجود نبکاها و درختان تاغ که بعضا تا ارتفاع 5 متر رشد کرده اند از دیگر ویژگیهای منحصر بفرد منطقه است که لزوم توجه به حفاظت بیش از پیش سازمانهای ذیربط را میطلبد.

دسترسی به ریگزار از طریق جاده آسفالته حاجی آباد به همت آباد امکان پذیر است. همچنین از جاده بیرجند به دهستان یزدان واقع در مرز افغانستان و استفاده از جاده های منشعب خاکی میتوان وارد این ریگزار شد.