خانه کمپانی تبریز (خانه شربت اوغلی)

در مبداء حیاط بیرونی محلّی برای نگــهداری اسب بوده که اکنون بصورت مسکونی بازسازی شده است حیاط بیرونی دارای دو باغچه و آبنمای بزرگی است که روح را تطهیر و نشاط لازم را برای دیدار تازه واردین و اعضای خانواده فراهم می کند . نمای اصلی ساختمان دارای ایوانی زیبا با ستون های رفیع و سرستونهای گچبری شده است .

ورود به ساختمان اصلی از طبقه همکف واز طریق راه پله مرکزی انجام می گیرد و راهرو دیگری نیز حیاط بیرونی را از میان ساختمان به حیاط اندرونی مرتبط می سازد . ساختمان اصلی همراه با بنای موجود در ضلع غربی محوطه ، یک مجتمع مسکونی مشتمل بر چهار واحد مرتبط بهم و در عین حال مستقل را برای خانواده فرزندان ذکور در کنار بزرگ خانواده تأمین کرده ، که نشانگر پیوند عمیق و نزدیک میان خویشاوندان در گذشته ای نه چندان دور است. تالاربزرگ پذیرائی در طبقه بالا ، ارتباط تنگاتنگی با دهلیز و اتاقهای اطراف دارد بطوریکه درجشن ها ومیهمانیها ومراسم مذهبی وغیره این درب ها و پنجره موجود میان دهلیز و پذیرائی باز شده و شرائط کاملاً مناسبی را برای اجتماع افراد بیشتربوجود می آورد. در حیاط اندرونی خانه کمپانی ، باغچه و آب نمای دیگری زینت بخش فضای آن است که با هشت توی دیگری در ضلع غربی حیاط به معبر شمالی ساختمان یعنی درب سرخاب مرتبط می شود . طاق نمای ورودی بنا از ضلع شمالی بصورت آجر چینی زیبا کار شده و در گذشته صرفاً محل رفت و آمد ساکنین خانه و ارتباط با همسایگان بوده ، در حالیکه ورودی ضلع جنوبی به سمت چایکنار و بازار تبریز برای رفت و آمد اشخاص و میهمانان ازحیاط بیرونی پیش بینی شده است . زیرزمین ساختمان نیز که اکنون برای ایجاد فضای نمایشگاهی آماده شده است ، در گذشته برای نگهداری آذوقه ، علوفه و بخشی نیز به آب انبار اختصاص داشته و دارای دو معبر ورودی بوده که در شرائط اضطراری و احیاناً آتش سوزی از اهمیّت خاصی برخوردار می شدند . ساختمان شربت اوغلی با توجه به جهت وزش بادها در تبریز ، بویژه باد شمال بنحوی طراحی و احداث شده که فضاهای داخلی آن از گردش طبیعی هوا در جهت شمال به جنوب و شرق به غرب بر خوردار است .

خانه کمپانی که اکنون محل فعالیت شعبه بنیاد ایران شناسی در آذربایجان شرقی به شمار می رود، متعلق به اواخر دوره قاجاریه بوده و در اوایل دوره پهلوی بنایی دو طبقه در ضلع غربی حیاط بیرونی آن احداث شده و بطور کلی مشتمل بر دو طبقه مسکونی و زیر زمین در دو بخش بیرونی و اندرونی است. ورودی ساختمان خانه کمپانی در بخش جنوبی آن دارای سردری زیبا با تزیینات گچبری و آجر کاری است که قسمتهایی از آن آسیب دیده ولی بخوبی مرمت نشده است. دو سکوی سنگی در اطراف در‌‌ِ ورودی خانه کمپانی ، امکان استراحت را برای کسانی که از راه دور رسیده اند ، فراهم می آورد . هشت توی ورودی ما را به دالان سرپوشیده ای راهنمایی می کند . این دالان نسبتاً طولانی بمانند برزخی میان خانه و بیرون به ساکنین و صاحبخانه فرصت میدهد تا هر نوع مشغله فکری و مشکلات خارج از منزل را در طی این فاصله از ذهن خود بزدایند . درب اختصاصی ساختمان در انتهای دالان قرار دارد . دالان بعدی کوتاه ولی مورّب بوده بطوریکه عمق آن یعنی حیاط بیرونی بطور کامل دیده نمی شود . این نوع ویژگی حریم به حریم را تقریباً در همه خانه های قدیمی می توان مشاهده کرد .