مشخصات حرم حضرت معصومه (س)
حرم حضرت معصومه (س) در میان بقعه ای با بلندی ۲۰/۱ و طول و عرض ۹۵/۲ در ۲۰/۱ متر قرار گرفته و با کاشی‌های نفیس و زرفام پوشیده شده‌است. گرداگرد مرقد، دیواری به بلندی دو متر و طول و عرض تقریبی (۸۰/۴ در ۴۰/۴) قرار دارد که در سال ۹۵۰ بنا شد و با کاشی معرق آراسته شد که اکنون این دیوار با ضریح مشبک از جنس نقره پوشیده شده است.
تاریخچه حرم حضرت معصومه (س)
سیر تاریخی مرقد فاطمه معصومه در طول دوره‌های مختلف دستخوش تغییراتی بوده است.
در سال ۶۰۵ هجری «امیر مظفر احمد بن اسماعیل» بزرگ خاندان آل مظفر، بزرگ‌ترین استاد کاشی‌ساز آن زمان «محمد بن ابی طاهر کاشی قمی» را به‌کار ساخت و پرداخت کاشی‌های متنوع مرقد واداشت. او به مدت هشت سال به این کار مشغول بود تا سرانجام در سال ۶۱۳ کاشی‌های مرقد آماده و کار گذاشته شد.
در سال ۱۳۷۷ شمسی مرقد به شکل جدید که آمیخته‌ای از کاشی و سنگ است تجدید بنا شد و همچنین دیواره‌های داخلی با سنگ مرمر سبز آراسته شد.
ضریح:
در سال ۹۶۵ هجری شاه طهماسب صفوی، در چهار طرف مرقد ضریحی آجری آراسته به کاشی‌های هفت رنگ و کتیبه‌های معرق بنا کرد و در اطراف آن منافذی باز بود تا هم مرقد دیده شود و هم زائران نذورات خود را داخل ضریح بریزند.
در سال ۱۲۳۰ هجری قمری فتحعلی شاه همان ضریح را نقره پوش کرد که این ضریح به مرور زمان فرسوده شد و در سال ۱۲۸۰ ضریحی که از نقره ضریح سابق و نقره‌های موجود در خزانه ساخته شده بود به جای آن نصب شد.
این ضریح چندین مرتبه تجدید بنا و اصلاح شد و سال‌های متمادی روی مرقد فاطمه معصومه باقی بود تا این که در سال ۱۳۶۸ هجری شمسی به دستور تولیت آن زمان شکل ضریح را تغییر دادند و ضریحی را با ظرایف هنری ویژه‌ای به جای آن نصب نمودند که آن ضریح همچنان برفراز قبر فاطمه معصومه برقرار است و در اسفند ماه ۱۳۸۰ شمسی اصلاحات و تعمیرات جدید صورت گرفت.
گنبد:
اولین گنبدی که «پس از سایبان حصیری موسی بن خزرج» برفراز قبر فاطمه معصومه بنا شد، قبه‌ای برجی شکل بود که به همت زینب دختر امام جواد از مصالح آجر و سنگ و گچ در اواسط قرن سوم هجری ساخته شد.
به مرور زمان و پس از دفن بعضی از بانوان علوی در جوار فاطمه معصومه دو گنبد دیگر در کنار گنبد اول ساخته شد.
این سه گنبد تا سال ۴۴۷ هجری برقرار بودند تا این که در همان سال «میر ابوالفضل عراقی» (وزیر طغرل کبیر) به تشویق شیخ طوسی (ره) به جای آن سه گنبد، گنبد مرتفعی، آراسته به نقش های رنگ آمیزی و تزیینات آجری و کاشی بدون ایوان و حجره بنا کرد، که تمام قبور سادات و آن بانوان را فرا می‌گرفت.
در سال ۹۲۵ هجری قمری همین گنبد به همت «شاه بیگی بیگم» همسر شاه اسماعیل تجدید بنا و سطح خارجی گنبد با کاشی‌های معرق آراسته گردید. ضمناً ایوان رفیع با دو مناره در صحن عتیق ساخته شد.
نهایتاً در سال ۱۲۱۸ هجری همزمان با سلطنت فتحعلی شاه قاجار گنبد با خشت‌هایی طلایی تزیین شد که تا سال ۱۳۷۹ شمسی باقی‌ماند.
درسال ۱۳۸۰ به علت تخریب ظاهر گنبد و جهت جلوگیری از وارد شدن صدمات دیگر به ساختمان گنبد توسط تولیت آستانه مقدسه، آیت‌الله مسعودی خمینی جهت بازسازی و تعمیرات اساسی گنبد حرم اقدام شد و خشت‌های طلایی سابق جمع‌آوری شد. پس از بازسازی و تعمیرات اساسی که با هزینه‌ای بالغ بر ۲۵ میلیارد ریال بر روی گنبد صورت گرفت، مراسم پرده برداری از گنبد جدید در تاریخ ۶/۲/۱۳۸۴ هجری شمسی برگزار شد.
سیمای عمومی حرم حضرت معصومه (س)
چهار پادشاه از صفویان، دو پادشاه از قاجار، و همچنین تعدادی از شاهزادگان قاجار در این مکان دفن شده‌اند.
پادشاهان صفوی در سمت جنوب غربی حرم (رواق جنوبی) دفن شده‌اند. این قبرها تماماً برداشته شده و جای آنها هموار است؛ شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان، شاه سلطان حسین
پادشاهان قاجار در ضلع شمالی صحن عتیق دفن شده‌اند. سنگ قبرها برداشته شده و اکنون در موزه نگهداری میشوند؛ فتحعلی‌شاه قاجار، محمدشاه قاجار
شاهزادگان و حکمرانان قاجار: مهد علیا (مادر ناصرالدین‌شاه قاجار) در غرب قبر محمد شاه، منوچهر معتمدالدوله ( حکمران اصفهان) در کنار قبر محمدشاه قاجار، میرزا حسن مستوفی‌الممالک در کنار قبر فتحعلی‌شاه قاجار، هرمان میرزا (فرزند عباس میرزا) در میان قبر فتحعلی‌شاه و راهروی صحن
سایر اطلاعات حرم حضرت معصومه (س)
زیارت نامه
اَلسَلامُ عَلَى آدَمَ صَفْوَةَ اللهِ,الَسَلامُ عَلَى نُوحٍ نَبِيِّ اللهِ,الَسَلامُ عَلَى إِبْراهيمَ خَليلِ اللهِ,الَسَلامُ عَلَى مُوسى كَلِيمِ اللهِ,الَسَلامُ عَلَى عيسى رُوحِ اللهِ,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا رَسُولَ اللهِ, الَسَلامُ عَلَيْكَ يا خَيْرَ خَلْقِ اللهِ,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا صَفَيِ اللهِ,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا مُحَمَدَ بْنَ عَبْدِاللهِ خاتَمَ النَبِيينَ,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا اَمَيرَ الْمُؤْمِنينَ عَليِ بنِ اَبيطالِب وَصيِ رَسُولِ الله,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا فاطِمَةُ سَيِدَةَ نِساءِ الْعالَمينَ,الَسَلامُ عَلَيْكُما يا سِبْطَيْ نَبي الرَحْمَةِ,وَسَيِدَى شَبابِ اَهْلِ الْجَنَةِ, الَسَلامُ عَلَيْكَ يا عَلِيَ بْنَ الْحُسَيْنِ,سَيِدِ الْعابِدينَ و قُرَةَ عَيْنِ الناظِرينَ,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا مُحَمَدٍ بْنَ عَلِيٍ باقِرَ الْعِلْمِ بَعْدَ الْنَبِي,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا جَعْفَرَ بن مُحَمَدٍ الصادِقَ البارَ الْأَمينَ,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ الطاهِرَ الطُهْرَ,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا عَلِيَ بْنَ مُوسى الرِضَا المُرْتَضي,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا مُحَمَدَ بْنَ عَلِيٍ التَقِيَ,الَسَلامُ عَلَيْكَ يا عَلِيَ بْنَ مُحَمَدٍ النَقِيَ الْناصِحَ الأَمينَ,الَسَلامُ عَلَيْكَ ياحَسَنَ بْنَ عَلَيٍ,الَسَلامُ عَلَى الْوَصِيِ مِنْ بَعدِهِ.
الَلهُمَ صَلِ عَلَى نُورِكَ و سِراجِكَ, وَوَليِ وَليِكَ,وَوَصِيِ وَصَيِكَ, وَحُجَتِكَ عَلى خَلقِكَ,الَسَلامُ عَلَيْكِ يا بنتَ رَسُولِ اللهِ,الَسَلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ فاطِمَةَ وَخَديجَةَ,الَسَلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ أميرِ الْمُؤمِنينَ,الَسَلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ الْحَسَن وَالحُسَيْنِ,الَسَلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ وَلِيِ اللهِ,الَسَلامُ عَلَيْكِ يا اُختَ وَلِيِ اللهِ,الَسَلامُ عَلَيْكِ يا عَمَةَ وَلِيِ اللهِ,الَسَلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ مُوسَ بْنِ جَعْفَرٍ,وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ.
الَسَلامُ عَلَيْكَ عَرَفَ اللهِ بَيْنَنا و بَيْنَكُمْ فى الْجَنَةِ,وَحَشَرَنا فى زُمْرَتِكُمْ,وَاَوْرَدَنا حَوْضَ نَبِيِكُمْ,وَ سَقانا بِكَأْسِ جَدِكُمْ مِنْ يَدِ عَلِيِ بْنِ ابيطالِب,صَلَواتُ اللهِ عَلَيْكُمْ,اَسْئَلُ اللهَ اَنْ يُرِيَنا فيكُمُ السُروُرَ وَالفَرَجَ, وَاَنْ يَجْمَعَنا وَاِياكُمْ فى زُمْرَةِ جَدِكُمْ مُحَمَدٍ,صَلَى اللهِ عَلَيْهِ و آلِهِ,وَ اَنْ لا يَسْلُبَنا مَعْرِفَتَكُمْ,اِنَهُ وَليٌ قَدِيرٌ,اَتَقَرَبُ اِلَى اللهِ بِحُبكُمْ وَ الْبَرائِةِ مِنْ اَعْدائِكُمْ,وَ التَسليمِ اِلَى اللهِ,راضِياً بِهِ غَيْرَ مُنْكِرٍ وَلا مُسْتَكْبِرٍ وَ عَلى يَقينِ ما اَتى بِهِ مُحَمَدٌ وَ بِهِ راضٍ,نَطْلُبُ بِذلَكَ وَجَهَكَ يا سَيِدي,الَلهُمَ وَ رِضاك وَالدارَ الآخِرَةَ,يا فاطِمةُ اشْفَعى لى فِى الْجَنَةِ,فَاِنَ لَكِ عِنْدَ اللهِ شَأْناً مِنَ الشَأْنِ,اَللهُمَ اِنى اَسْئَلُكَ اَنْ تَخْتِمَ لى بِالسَعادةِ,فَلا تَسْلُبْ مِنى ما اَنَا فيهِ وَ لا حَولَ وَلا قُوَه اِلا بِاللهِ الْعَليِ الْعَظيم,الَلهُمَ اسْتَجِبْ لَنا و تَقَبَلْهُ بِكَرَمِكَ و عِزَتِكَ,وَ بِرَحْمَتِكَ وَ عافِيَتِكَ وَ صَلَى اللهُ عَلى مُحَمَدٍ و آلِهِ اَجْمَعينَ وَ سَلَمَ تَسْليماً يا اَرْحَمَ الراحِمينَ.
منبع حرم حضرت معصومه (س)
پایگاه اطلاع رسانی آستان مقدس حضرت معصومه (س) - دائرة المعارف بزرگ ایرانی - عکس ها از خبرگزاری فارس و مهر
