بند امیر

این بنا در40 کیلومتری شمال شرقی شیراز و 15 کیلومتری جنوب مرودشت، روی رودخانه کر و کنار قریه" بندامیر" احداث شده و از شاهکارهای معماری و مهندسی قرون اولیه اسلامی محسوب می شود. عمق دریاچه پشت بند به بیش از هفت متر می رسد. طرح مرمت این سد توسط اداره كل میراث فرهنگی تهیه وبا هماهنگی سازمان آب اجرا شده است.

به گواهی منابع تاریخی، بندامیر به دستور "امیرعضدالدوله دیلمی" در سال 365 ه. ق بنا شد و از این رو در گذشته به بندعضدی نیز شهرت داشت. همت و تفکر والای امیر عضدالدوله و مهندسان و کوشندگان پس از هزاره ای هنوز پا بر جا ایستاده است امیری که نمونه ای دیگر از تلاش او ایجاد آبرهه ی است که کنون در شهرستان خرمشهر قابل مشاهده است و رود کارون را به اروند رود پیوند می دهد.

این بنا علاوه بر ویژگی های فنی برجسته ای که سبب ماندگاری بسیار خوب آن شده، دارای کارکردهای مهمی است. این پل در سال 1349 رو به شماره 902 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

ساختمان بند امیر از دو قسمت بند و پل روی آن تشکیل می شود. این بند در یک خط مستقیم ساخته شده و از نوع سدهای وزنی است که برای ذخیره و بالابردن سطح آب جهت انتقال آن به سطح مرتفع تر ساخته شده است. مصالح مورد استفاده در بند، قطعات سنگ تراشیده در پوشش خارجی ، لاشه سنگ در هسته بند و ملات ساروج است. در اتصال قطعات سنگ ها، از بست های آهنی استفاده شده است. این تکنیک از روزگار هخامنشیان به بعد در ساخت بناهای سنگی منطقه فارس مورد استفاده بود. در سمت غربی بند امیر، مجرای عمیقی با مقطع مستطیل به عرض 10 و عمق حدود 7 متر وجود دارد که به منزله تونل انحرافی آب مخزن سد محسوب می شود. زمانی که این مجرا باز باشد، تمام آب رودخانه کـُر می تواند در آن جریان یابد. براین اساس به نظر می رسد این مجرا که به کانال گاوشیر معروف است، به عنوان تونل انحرافی ، به هنگام ساختمان بند حفر شده باشد. این کانال به طول 40 متر امتداد داشته و سپس حدود 90 درجه به سمت چپ پیچیده و پس از طی 800 متر و گذشتن از زیر پل گاوشیر، به رودخانه می پیوندد. کنترل و تنظیم عبور آب در کانال گاو شیر ، به وسیله دو دریچه به ابعاد تقریبی 3×60/1 متر که در سال های اخیر در دهانه کانال مزبور تعبیه شده، صورت می گیرد. بر روی این کانال و در امتداد بند، در سال 1317 پلی دو دهانه احداث شده تا به هنگام طغیان آبی که روی دشت سوار می شود و روستاها را تهدید می کند ، سیلاب حاصل را از زیر خود عبور دهد. به علت انتخاب محل مناسب برای برپایی بند، آب تا فاصله نسبتاً طولانی در پشت سد جمع می شود. پل بند امیر 13 دهانه دارد.

در برخی از منابع و کتب تاریخی آمده است که قدمت این روستا به دوره دیلمیان می رسد.

در مسیر رودخانه کـُر، از پل خان دوره صفویه تا مصب رودخانه در دریاچه طشک، در دوره آل بویه سیستمی متشکل از شش سد ایجاد شد که بند امیر یکی از مهم ترین آنهاست. آب حاصل از این سدها برای آبیاری زمین های زراعی، راه اندازی آسیاب های آبی و غیره مورد استفاده بود. این سدها همچنین طغیان رودخانه را مهار می کرد. تعدادی از آنها نیز که به صورت پل بند ساخته شده بود، تردد از روی رودخانه را ممکن می ساخت.

وبلاگ کاریز های جنوب شهرضا نگاه مدیا ویکی پدیا