باغ شاهزاده ماهان (باغ شازده)

باغ شاهزاده (باغ شازده ماهان) از دیواری بلند به شکل مستطیل به مساحت ۵ هکتار رو به قله ی کوه جوپار در جنوب باغ محصور است و بنابراین دنیای درونی و بیرونی باغ بسیار متفاوت از یکدیگر هستند. درون باغ شازده بسیار سرسبز و پر از درختان میوه و جوی های پر آب است اما بیرون باغ کویر و بیایان است که همین موضوع جذابیت بازدید از باغ شاهزاده (باغ شازده ماهان) را دو چندان می کند. کوشک یا همان عمارت‌های باغ شاهزاده (باغ شازده ماهان) بسیار زیباست و به صورت دو آشکوبه ساخته شده‌است. , همچنین سر در کوشک باغ شازده از معماری خیلی زیبایی برخوردار است که آن را از سایر باغ‌های ایرانی متمایز و ممتاز می‌سازد.

باغ شاهزاده (باغ شازده ماهان) ابتدا به دستور محمد حسن خان سردار ایروانی حاکم وقت کرمان ساخته شد و بنای درون آن بعداً توسط عبدالحمید میرزا ناصرالدوله حاکم کرمان طی یازده سال حکمرانی وی (۱۲۹۸ ه . ق تا ۱۳۰۹ ه. ق) ساخته شد و با مرگ وی نیز بنای آن نیمه تمام رها شد. گفته می‌شود وقتی خبر مرگ ناگهانی حاکم را به ماهان می‌برند، بنّایی که مشغول تکمیل سردر ساختمان بود تغار گچی را که در دست داشته محکم به دیوار کوبیده و کار را رها کرده و فرار نموده است. به همین علت جاهای خالی کاشی‌ها را بر سردر ورودی می‌توان دید. تاریخ بنای باغ ۱۲۷۶خورشیدی است.

باغ شاهزاده (باغ شازده ماهان) از نمونه باغ تخت‌های ایرانی است و در زمینی مستطیلی شکل به مساحت پنج و نیم هکتار بنا شده و دارای سردر ورودی بسیار زیبایی است. بناهای باغ عبارتند از کوشک اصلی یعنی سکونتگاه دائمی و یا فصل مالک که در انتهای فوقانی باغ قرار دارد. سردر خانه در مدخل باغ به صورت بنایی خطی جبهه ورودی باغ را اشغال کرده و در دو طبقه بنا گردیده است. طبقه فوقانی دارای اتاق‌هایی است که برای زندگی و پذیرایی پیش بینی شده‌اند. سایر بناهای خدماتی باغ از حصار اصلی استفاده نموده و به صورت دیواری مرکب بناهای مختلف خدماتی را در نقاط مناسب در خود جا داده است. باغ شاهزاده (باغ شازده ماهان) علاوه بر سردر، شامل عمارت شاه‌نشین و حمام نیز می‌باشد. در حال حاضر قسمت شاه‌نشین، به یک رستوران تبدیل شده و توسط بخش خصوصی اداره می‌شود.در این باغ درختان میوه متنوعی به چشم می‌خورند و در جلوی عمارت هم حوض‌ها و فواره‌ها آب‌نمای زیبایی را تشکیل داده‌اند. منبع آب باغ رودخانه کوچک تیگران است. مسعودی بنای این باغ را از جنبه‌های مختلف معماری و نقش آب در آن بررسی کرده است. حوض بزرگی به شکل بیضی در پاشویه ای مستطیل شکل در صحن جلوی ورودی قرار دارد. بنای ورودی “سردرخانه” در دو طبقه به ویژه با شفافیت معمارانه ای که در طبقه ی دوم دارا می باشد، واسطه ای میان واقعیت بیرونی و واقعیت درونی است. تجربه فضای نسبتاً باریک خیابان پیش ورودی و مکث درون هشتی کوچک و نسبتاً بسته ی “سردرخانه” در طبقه هم سطح، شرایط حسی تلقین کننده پیشین را در نسبتی اعجاز انگیز در برابر تجربه ی فضای بسیار گشوده ی باغ قرار می دهد. در انتهای باغ شاهزاده (باغ شازده ماهان) نمای سفید و دل انگیز بنای “بالا خانه”، محل پذیرایی و سکونت صاحب اصلی باغ، با ظرافتی هرچه تمام تر خود نمایی می کند. این بالاخانه با هندسه ای نسبتاً باریک و کشیده قسمت قابل ملاحظه ای از عرض باغ را در دو طبقه به خود اختصاص می دهد و در ایوان مرکزی روبروی محور اصلی تا سه طبقه ارتفاع می یابد. در دو طرف مسیر آبشارها دو پیاده راه و دو ردیف درخت های سایه افکن در دو طرف پیاده راه ها اهمیت محور مرکزی را از بالا تا پایین تشدید می کند و به روی بستر آن از بالاخانه تا سردرخانه سایه می افکند. در جلوی سردرخانه به طرف باغ اولین تخت وسیع متشکل از سکوی میانی حدوداً به عرض بنای سردرخانه و کرت های جانبی (باغچه های میوه) قرار دارد. در سکوی وسط این تخت که در جلوی ورودی بالاخانه شکل گرفته است به طبقه ی دوم بالاخانه از طریق پلکان داخلی امکان دسترسی حاصل می شود. سطح باریک، مسطح و وسیعی در دو جانب سردرخانه تا انتهای برج های مراقبت قرار گرفته و فاصله بین کرت ها و اتاق های دو طرف سردرخانه را شکل می دهد. این اتاق ها به صورت ردیفی به دیوار باغ تکیه دارد و حصار مرکب شمال شرقی که به دو برج مراقبت منتهی می شود را شکل می دهد.

فواره‌های آن چشم هر بیننده‌ای را نوازش می‌دهد. این فواره‌ها که در طول باغ قرار دارند زیباترین فواره باغ‌های ایرانی هستند. زیرا سایر باغ‌های ایرانی کمتر فواره داشته‌اند و یا اگر داشته‌اند به این زیبایی نبوده‌اند. فواره‌های زیبای باغ شاهزاده بر اساس اختلاف ارتفاع و نه هیچ نیروی دیگری فعال هستند که این خود دلیلی بر هوش و ذکاوت مردمان کرمان زمین است.

باغ شاهزاده ماهان در نزدیکی زیارتگاه شاه نعمت الله ولی به همت عبدالحمید میرزا ناصر الدوله فرمانفرما، در دوران یازده سال ساخته شد و با فوت وی بنای باغ نیمه کاره رها شد. گفته می شود وقتی خبر درگذشت ناگهانی حاکم را به ماهان می برند، بنّایی که مشغول تکمیل سردر ساختمان بوده است، تغار گچی را که در دست داشته، محکم به دیوار کوبیده و کار را رها و فرار کرده است. به همین علت جاهای خالی کاشی ها را می توان بر سردر ورودی باغ دید. هر ساله گردشگران از این باغ زیبای ایرانی بازدید می‌کنند و از زیبایی و طراوت آن لذت می‌برند. این باغ یکی از ۹ باغ ایرانی است که اطلاعات این باغ از طرف یونسکو به ۳۵ زبان ترجمه و در نقشه گردشگری یونسکو قرار گرفته است.باغ شاهزاده در تاریخ سی ام تیرماه ۱۳۹۰ به ثبت جهانی یونسکو رسیده است.