منطقه حفاظت شده هلن چهارمحال و بختیاری

منطقه حفاظت شده " هلن " نام خود را از کوهي که در اين منطقه واقع شده گرفته است. این منطقه در شهرستان هاي اردل، لردگان و کیار از توابع استان چهارمحال و بختياري با فاصله تقريبي 110 کيلومتري از مرکز استان واقع شده و نزديک ترين شهر به آن شهر ناغان است که در فاصله حدود 20 کيلومتري از آن قرار گرفته است. ميانگين دما در سردترين ماه سال ( دي ماه ) به 2/4 درجه سانتي گراد، در گرم ترين ماه سال (تير ماه ) 14/19 درجه سانتي گراد و ميانگين بارندگي سالانه آن 505/9 ميلي متر است. علاوه بر رودخانه کارون با طولي در حدود 65 کيلومتر، چشمه هايي همچون برد بلند گل سفيد آب، چشمه سيبا، آب سفيد، تاگک، چشمه دل بالا، گردک، شه پير، از منابع آب اين منطقه هستند. آب و هواي نيمه مرطوب با تابستان هاي گرم و خشك و زمستان هاي نيمه سرد، منابع آبي رودخانه اي و چشمه اي فراوان، راههاي دسترسي، پوشش هاي انبوه جنگلي(75 درصدي) و مرتعي سبب ايجاد بوم سازگان هاي ويژه از انواع رودخانه اي، حاشيه رودخانه اي، جنگلي و مرتعي گرديده است كه در كنار شرايط توپوگافي و طبيعي منطقه موقعيت منحصر به فردي را براي جذب حيات وحش فراهم آورده است.

اين منطقه نام خود را از كوهي كه در همين محل واقع شده و به نام هلن مشهور است گرفته كه گفته مي شود نام پرستاري آمريكايي است كه با يك پزشك ايراني بختياري ازدواج كرده ودر سال 1931 به ايران آمده و به همراه همسرش با ايل بختياري كوچ مي كرده و به مداواي مردم مي پرداخته است. حضور وي در آن زمان مصادف با نقشه برداري و تهيه نقشه هاي توپوگرافي منطقه بوده كه احتمالا" اختصاص كوهي به نام هلن به خاطر قدرداني از وي بوده است. منطقه هلن به واسطه تصميم شوراي عالي حفاظت محيط زيست در سال 77 مبني بر حفاظت از ده درصد جنگل هاي كشور انتخاب و در سال 78 مورد تصويب قرار گرفت و در سال 1380 اعلام و در سال 1389 از طريق اداره كل منابع طبيعي استان به اداره حفاظت محيط زيست استان تحويل و عملا به مديريت اداره كل حفاظت محيط زيست در آمد .

منطقه هلن با وسعتي بالغ بر 40231 هكتار در شهرستان هاي اردل و لردگان و كيار واقع شده است . منطقه هلن از نظر استقرار در اقليم لردگان قرار دارد كه اقليمي است داراي آب و هوايي نيمه مرطوب با تابستانهاي گرم و خشك و زمستانهاي سرد و همين طور ميانگين بارش سالانه آن 800-400 ميلي متر و ميانگين دماي سالانه 2/14 درجه سانتي گراد مي باشد و در ارتفاعات بلند هواي سرد همراه با برف را دارا مي باشد . علاوه بر رود خانه كارون ( دوپلان و ارمند ) كه طول حدود 65 كيلومتر از محل پل دوپلان تا پل ارمند را در بر مي گيرد و به عنوان يكي از منابع آبي منطقه محسوب مي گردد . چشمه هاي آبي نيز وجود دارد كه چشمه بادره ده كهنه ، چشمه آب گلور ، چشمه سيبا ، چشمه آب سفيد ، چشمه تاگك ، چشمه دل بالا ، چشمه گردك ، چشمه شن شه پير ، چشمه برد بلند گل سفيد ، چشمه بيفه دون ، چشمه ريزك ، چشمه خردراز بالا و پائين وچشمه دهداري را مي توان نام برد .

از وسعت 40231 هكتاري منطقه در حدود 30 هزار هكتار آن را جنگل به خود اختصاص مي دهد كه 71 درصد از مساحت منطقه را شامل مي شود كه داراي گونه غالب بلوط غرب Quercus persica مي باشد. در كنار اين گونه،گونه هاي ديگري نيز وجود دارد كه مي توان Ficus cavica گز tamarix بادام Lycioidesamygdalus ارژن Amygdaluseburnea گون Astragalus.spp بنه Pistacita atlantica كلخونك Pistacia khinjuck كلاه مير حسن Acantholimon,Spp زالزالك Crataegus manogyna پلاخور Lonicera nummulariifolia شكر تيغال Echinops persicus دافنه Daphne mucronata را نام برد. جامعه جنگلي در ارتفاع تقريبي 2000 متري در غرب منطقه پيرامون گردنه بره مرده جاي خود را به گونه هاي گون و دافنه مي دهد . تنها گونه درختي بالاي ارتفاع 2800 متري گونه پلاخور مي باشد كه به صورت لكه هاي پراكنده قابل رويت است . وضعيت اقليمي منطقه ، وجود بوم سازگان رود خانه اي و حاشيه رود خانه ، جنگلي و غير جنگلي ها و توپوگرافي منطقه شرايطي را براي جلب و جذب حيات وحش متنوع خصوصا" از نظر پرندگان فراهم آورده است كه از آن جمله مي توان به موارد ذيل اشاره کرد : - شغال Canis aureus - تشي Hystrix indica - روباه معمولي Vulpes Vulpes -گراز Sus scrofa -گرگ canis lupus - خرگوش lepus capensis -كل و بز capra aegagrus - خرس قهوه اي Ursus arcutus - كبك Alectoris chukar - آگاماAgama .spp -كبوتر جنگلي Columba palumbus -كمر كلي بزرگ Sitta tephronata - زاغ نوك قرمز Pyrrhocorax Pyrrhocorax - زاغي Pica pica -كلاغ معمولي Corvus corone - دليجه Falco tinnucuius - عقاب طلائي Aquila chrysaetus لاك پشت آبزي Mauremys caspica - افعي Viplra lebetina

دسترسي به منطقه با وجود جاده آسفالته شهركرد – خوزستان دشوار نيست اين جاده از دوپلان تا سر خون و از سر خون تا پل ارمند ادامه دارد . همچنين جاده آسفالته دورك تا معدن نيز پيرامون منطقه را فرا مي گيرد . علاوه بر آن جاده هاي خاكي روستاي جوزستان ، آب گلور ، جاده خاكي دسترسي به دكل هاي برق و مخابرات ، جاده خاكي سر تنگ مسن ، جاده خاكي روستاي ده كهنه سررك از ديگر راههاي ارتباطي و دسترسي به منطقه به حساب مي آيند .

منطقه هلن به دليل قرار گرفتن در حاشيه جاده ي اوليه خوزستان و وجود عشاير به عنوان يك نماد هماهنگ حيات با طبيعت ، رودخانه دوپلان و ارمند و حاشيه آن با چشم اندازهاي بديع ، آبشار دره عشق ، چشمه هاي پرآب همچون آب سفيد و آب گلور ، در كنار بوم سازگانهاي جنگلي و مرتعي و وجود دو اقليم كوهستاني با زمستانهاي نيمه سرد و تابستانهاي معتدل و رودخانه برفي كه از ريزش برف به صورت بهمن تا داخل رودخانه دوپلان در حوالي روستاي برنجگان ايجاد مي شود مجموعه اي از شرايط جذب گردشگر و استفاده بهينه و مطالعه شده از اين پتاسيل را فراهم ساخته است .همچنين تفريحات فيزيكي پرتحرك مانند كوه نوردي،صخره نوردي و...،لذت جويي از مناظر ،تماشاي حيات وحش ازديگر قابليت هاي گردشگري اين منطقه مي باشد. مراكز جمعيتي منطقه را روستاها و عشاير تشكيل مي‌دهند كه تعدادي از روستاها همچون دوپلان، بره مرده ، گندمكار ، فيروزآباد، چليدان، در حاشيه خارجي منطقه و روستاهاي آب گلور سرتنگ مسن و ده‌كهنه . سرك تا عمق 10-5 كيلومتر داخل منطقه و مابقي روستاها از جمله: آب سفيد ، ورزرد ، مسن، جوزستان ، پوراز، برنجگان، سرك، كل‌كله، سونك، شهرك سونك، بوگر، شياسي ، كنمي، وقفي، ده كهنه هلو سعد ، سرخون، اسلام‌آباد و رحيم‌آباد در حاشيه داخل منطقه قرار دارند ، در مجموع تعداد 31 روستا در پيرامون و داخل منطقه قرار گرفته كه جمعيتي بالغ بر 12869 نفر را در خود جاي داده است و از طرق مختلفي چون: كشاورزي ، دامداري، نيازمسكن، تأمين انرژي و ... منطقه تحت تأثير قرار خواهند داد.