منطقه حفاظت شده دینار کوه ایلام

حيات وحش این منطقه عبارتند از كل و بز ، خرس و پلنگ و در زيستگاههاي جنوبي و نواحي دشتي و تپه ماهورها حيواناتي نظير قوچ، ميش و آهو نیز زيست مي‌كنند. منطقه حفاظت شده دینارکوه، با مساحتی حدود 30 هزار هکتار، منطقه‌ای کوهستانی از سلسله جبال زاگرس بوده که در دامنه ارتفاعی 800 تا 1955 متر از سطح دریا قرار دارد. قله دینارکوه در قسمت مرکزی و زمین‌های کشاورزی واقع در جنوب روستای هزارانی بترتیب مرتفعترین و پست‌ترین نقاط ارتفاعی منطقه را تشکیل می‌دهند. در مجموع این منطقه از ارتفاعات بهم پیوسته و متعددی تشکیل شده و منطقه‌ای است کوهستانی با راه‌های صعب‌العبور که به لحاظ داشتن پوشش جنگلی تا بلندترین منطقه دارای سیمایی کوهستانی با پوشش جنگلی می‌باشد (شکل 6). بر اساس مشخصات ارتفاعی، شیب، ریخت‌شناسی و عوارض زمین منطقه به واحدهای کوهستان، تپه‌ماهور و دشت‌های دامنه‌ای تقسیم می‌شود. واحد کوهستان بیش از 80 درصد سطح منطقه را تشکیل می‌دهد که کمتر دستخوش فعالیت انسانی شده و با توجه به تنوع شکل زمین و شرایط فیزیکی از تنوع زیستی و ارزش اکوتوریستی بالایی برخوردار می‌باشد. شیب‌های تند در مناطق کوهستانی باعث ایجاد طیف وسیعی از سیمای فیزیکی شده است. تیب کوه‌ها، با پستی و بلندی زیاد و تخریب شده نمایان هستند. کوه‌ها معمولاً با شیب بالای 25 درصد و عمدتاً با بیرون‌زدگی سنگی و خاک‌هایی با عمق‌های متفاوت دیده می‌شوند. تیپ‌ اراضی تپه‌ماهوری با سطوح ژئومرفولوژیکی قدیمی از فرسایش تجمع‌یافته تطبیق می‌نماید که کاملاً تخریب و بریده بریده شده‌اند. در تیپ‌ دشت‌های دامنه‌ای، شیب و اختلاف ارتفاع زیاد نیست و معمولاً بطور پیوسته بصورت یک نوار در دامنه کوه‌ها دیده می‌شوند. در مجموع در سطح منطقه کوه‌ها و دره‌های زیادی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:

این منطقه بر اساس مصوبه شماره 217 مورخ 25/ 7/1380 و به استناد بند الف ماده 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و با وسعتی معادل 30 هزار هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده جنگلی تعیین گردیده است. از آن تاریخ به بعد منطقه شاهد تحولات مثبتی در روند افزایش گونه‌های گیاهی و جانوری بوده و امروزه این منطقه یکی از مناطق شاخص استان در راستای تنوع گیاهی و جانوری می‌باشد.

کوه‌ها کوه‌های شمال و شمال غرب: ارتفاعات کره کلول، کلاو نرمه، قدح، کوه تنگ قدح، ارتفاعات دارین و سنجره که دارای پوشش جنگلی تنگ تا نیمه انبوه و انبوه هستند و سیمای جنگلی دارند. کوه‌های جنوب و جنوب غربی: شامل ارتفاعات لوریزان، وران سیاه، اناران و کان سیاه بوده که دارای پوشش جنگلی نیمه انبوه هستند. کوه دینارکوه در قسمت‌ مرکزی منطقه حفاظت شده واقع شده که دارای پوشش جنگلی تنگ تا نیمه انبوه و انبوه بوده و سیمای جنگلی دارد. دره‌ها با توجه به کوهستانی بودن منطقه و شکل زمین در تمام سطح منطقه دره‌ها و تنگه‌های متعددی وجود دارد که به لحاظ برخورداری از سیمای فیزیکی، پوشش گیاهی، آثار فرهنگی، تاریخی و ... از ارزش اکوتوریستی بالایی برخوردارند. مهمترین این دره‌ها عبارتند از دره گرازان در شمال غربی، دره قدح در شمال، دره شاوشه در شمال، دره خان تل در شرق، دره کول خشکه وردن در شمال، دره تنگ سبزعلی در جنوب شرقی و دره کناره در جنوب شرقی و ... . آب و هوا و اقلیم در منطقه حفاظت ‌شده دینارکوه واقع در شهرستان آبدانان با توجه به عدم وجود ایستگاه هواشناسی برای دستیابی به آمار اطلاعات قابل استناد، از ایستگاه هواشناسی دهلران بدلیل نزدیکی به این منطقه و داشتن شرایط مشابه استفاده شد. بر این اساس، متوسط مقدار بارندگی سالانه منطقه حدود 2/292 میلی‌متر است که حداکثر آن در ماه‌های دی و بهمن نازل می‌شود. بیشترین نزولات در منطقه بصورت باران است. شکل 10 نقشه همبارش منطقه را نشان می‌دهد. بر اساس آمار موجود، حداکثر بارش 426 میلی‌متر، حداقل آن 152 میلی‌متر و میانگین آن 2/292 میلی‌متر گزارش شده است. حدود 50 درصد بارندگی‌ها در فصل زمستان اتفاق می‌افتد. با توجه به منحنی آمبروترمیک ایستگاه، دوره خشکی منطقه حدوداً از اواسط اردیبهشت تا آبان ماه است. دمای متوسط سالانه منطقه 6/25 درجه سانتی‌گراد است. شکل 11 نقشه همدمای منطقه را نشان می‌دهد. مرداد ماه با میانگین 1/39 درجه بالای صفر بالاترین و دی‌ماه با میانگین 6/12 درجه سانتی‌گراد کمترین دما را دارند. دمای حداکثر مطلق ماهانه 37 و حداقل مطلق ماهانه 6/14 درجه سانتی‌گراد و میانگین رطوبت نسبی منطقه 8/38 درصد است. آذر ماه با 5/66 درصد بیشترین و مرداد ماه با 5/19 درصد کمترین رطوبت نسبی را دارا هستند. میانگین تبخیر سالانه منطقه 6/3654 میلی‌متر است. تیر ماه با میانگین 2/565 میلی‌متر بالاترین و دی‌ماه با میانگین 1/68 میلی‌متر پایین‌ترین مقدار تبخیر را دارند. سرعت سالانه باد در منطقه 7/10 متر در ثانیه می‌باشد و جهت وزش باد غالب سالانه، جنوبی است. میانگین ساعات آفتابی منطقه بر اساس اطلاعات موجود 5/265 ساعت بوده و خرداد ماه بالاترین و آذرماه کمترین ساعات آفتابی را دارا هستند. بر اساس اطلاعات این ایستگاه و با توجه به اقلیم‌نمای آمبرژه، منطقه دارای اقلیم بیابانی گرم است. زمین‌شناسی قسمت اعظم منطقه حفاظت شده دینارکوه در محدودة ساختمانی زاگرس چین‌خورده قرار دارد. این واحد با جهت عمومی شمال غرب-جنوب شرقی از رسوبات پالئوزوییک، مزوزوییک و ... بطور شیب روی هم تشکیل شده است. چینه‌شناسی زاگرس در استان ایلام نشان می‌دهد که فرآیند رسوب‌گذاری از اینفراکامبرین به بعد بصورت پلاتفرم پوششی زیربنای زمین‌شناسی منطقه را تشکیل داده است. به همین دلیل تحولات زمین‌شناسی در منطقه بر اساس سازندهای مختلف به شرح زیر است: سازندهای سروک، سورگاه و ایلام از گروه بنگستان بوده که سن این گروه را ازکرتاسه زیرین تا کرتاسه میانی تخمین زده‌اند. جنس این سازندها بترتیب از آهک‌های خاکستری، رسوبات ریز دانه رسی، آهک‌های توده‌ای و ضخیم تشکیل شده است. سازند سورگاه دارای شیل‌های خاکستری با تناوب آهک و سازند ایلام دارای سنگ‌های متنوعی شامل آهک، رس ریزدانه و لایه‌هایی از شیل است. سازندهای تبخیری گچساران از گروه فارس بوده که در قسمت‌های غربی و جنوب غربی منطقه با مارن‌های قرمز همراه است. رخساره‌های لهبری، ماسه سنگی از سازند آواری آغاجاری که از سنگ سیلت، مارن‌های شیلی، ماسه سنگ‌های کربناتی و ژیپس تشکیل شده است. سن مجموعه این سازند از میوسن میانی تا پلیوسن متغیر است. در قسمت‌های شمالی و غرب منطقه نمونه‌ای از این سازند وجود دارد. سازند کنگلومرای بختیاری که رسوبات آن شامل کنگلومرا و ماسه سنگ‌های آهکی است که با سیمان کالسیتی درشت دانه به هم چسبیده‌اند. سن این سازند را پلیوسن تخمین زده‌اند و این سازند در بخش شرقی منطقه گسترش دارد. خاکشناسی بطور کلی خاک‌های منطقه را می‌توان بر اساس واحدهای اراضی موجود به شرح ذیل طبقه‌بندی کرد.: 1ـ خاک‌های نواحی کوهستانی منطقه عموماً از جنس آهکی، مارنی، گچی و یا ترکیبی از گچ و آهک هستند و در نواحی مرتفع و در رخنمون‌های سنگی پوشش خارجی فاقد خاک بوده و یا اینکه بطور موضعی دارای خاک کم عمق هستند. 2ـ خاک‌های تپه‌ها که عمدتاً از جنس آهکی، دگرگونی، کنگلومرای آهکی و یا کنگلومرا هستند. تپه‌های سنگی مدور از جنس آهک سخت و با رخنمون‌های سنگی فاقد خاک بوده و تنها در مواردی دارای خاک عمیق هستند. 3ـ تراس‌های فوقانی دارای خاک‌های سنگریزه‌ای از جنس آهک هستند. 4ـ دشت‌های دامنه‌ای دارای خاک‌های با بافت سنگین و پستی و بلندی کم بوده که در محدوده منطقه حفاظت شده دینارکوه گسترش محدودی دارند. 5ـ واریزه‌های بادبزنی سنگریزه‌دار همراه با آهک، خاک‌های غالب این گروه را تشکیل می‌دهند. این تیپ در قسمت‌های شرقی منطقه حفاظت شده دینارکوه دیده می‌شود. در نواحی کوهستانی و مرتفع منطقه حفاظت شده بدلیل بارش‌های تند و جریان سریع آب‌های سطحی، خاک‌هایی که در نتیجه پدیده‌های هوازدگی بوجود آمده‌اند، همراه با جریان آب‌های سطحی در آبراهه‌ها به سمت پائین حرکت داده می‌شوند. در این نواحی عموماً فرسایش خاک شدید است. در نواحی نیمه مرتفع بدلیل وجود آهک‌های آسماری و مقاومت زیاد آنها در مقابل فرسایش، اغلب صخره‌های برجسته تشکیل می‌شود و در برخی قسمت‌ها بدلیل وجود سازندهای مارنی و گچی، فرسایش شدید رخ می‌دهد. منابع آب منطقه حفاظت شده دینارکوه از منابع آبی زیادی برخوردار است. این منابع علاوه بر تاثیر بسزایی که در غنای زیستی منطقه دارند، جلوه‌های زیبایی را در منطقه ایجاد نموده‌اند که از ارزش اکوتوریسمی زیادی برخوردارند. در محدوده حفاظت شده دینارکوه چندین رودخانه کوچک وجود دارد که عبارتند از رودخانه تختان و خروزان که از مرز غربی منطقه عبور کرده و قسمتی از مرز منطقه را تشکیل می‌دهد. رودخانه چنیز انجیره که از ارتفاعات دامنه‌های جنوبی حوزه کبیرکوه سرچشمه گرفته و از نزدیک روستای انجیره وارد منطقه شده و جلوه‌هایی زیبا را در داخل منطقه ایجاد نموده است. رودخانه قدح که پس از عبور از روستای گنداب وارد منطقه حفاظت شده می‌شود. سایر رودخانه‌ها فصلی بوده و فقط در فصل‌های بارندگی پر آب می‌شوند. چشمه‌ها در داخل محدوده حفاظت شده دینارکوه چشمه‌های زیادی جریان دارند که عموماً برای مصارف حیات وحش، دام و شرب روستائیان مورد استفاده قرار می‌گیرند. با توجه به تعداد زیاد این چشمه‌ها فقط به مهمترین آنها اشاره می‌شود: چشمه‌های چال چاله، دره گوش، دوله، گهت، سرداب، سرکنه، نره کچ، مله کور، گرتل، گاره، پیلوا، مله سوره، شاوشه، پیزله، دارین، اشکی، سیاخانی، دائم آب، کول عمار، تلخ آب، چشمه کوه انار، دول دراز، سیادول، چشمه‌های نره نمک و ... . با توجه به اینکه منطقه حفاظت شده دارای تابستان‌های بسیار گرم است و دمای هوا به شدت بالا می‌رود، بنابراین دائمی بودن آب آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. تنوع زیستگاهی پوشش گیاهی پوشش گیاهی به هر نحوی و به هر صورت مانند جوامع گیاهی مصنوعی، زراعی، باغی، جنگل و مرتع بصورت مستقیم یا غیر مستقیم در ارتباط با زندگی انسان می‌باشد و برای تامین مواد غذایی، دارویی، علوفه، سوخت و تزیینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعلت ستفاده‌های بی‌رویه از مراتع و جنگل‌های منطقه و چرای بی‌موقع و زودرس، پوشش گیاهی و خاک دچار سیر قهقرایی شده و گیاهان خوشخوراک جای خود را به گیاهان نامرغوب، خاردار و یکساله داده و از ارزش و اهمیت مراتع آن کاسته شده است. توده‌های جنگلی منطقه دینارکوه جزو گروه جنگل‌های بلوط ایرانی بوده و در منطقه بیشتر با سایر گونه‌های جنگلی با ارزش نظیر بنه، بادام کوهی، زالزالک، انجیر کوهی و کیکم دیده می‌شوند. جامعه بلوط این منطقه به لحاظ اینکه آخرین نقطه پراکنش بلوط در جنوب غرب کشور است و در واقع در زون اکوتون و بینابین قرار دارد، از اهمیت اکولوژیکی زیادی برخوردار می‌باشد، به همین جهت و به دلیل همراه بودن با گونه‌های مورد اشاره و با توجه به تقسیم‌بندی‌های انجام شده جنگل‌های منطقه دینارکوه جزو تیپ جنگل‌های بلوط می‌باشند. لذا با توجه به تنوع گونه‌ای و میزان تاج پوشش، 9 تیپ جنگلی مشخص در منطقه وجود دارد که عبارتند از: - تیپ بلوط نیمه انبوه با تاج پوشش 15- 25 درصد - تیپ بلوط پراکنده با تاج پوشش 5 -15 درصد - تیپ بلوط بسیار پراکنده با تاج پوشش 1- 5 درصد - تیپ بلوط – بادام با تاج پوشش 5 – 15 درصد - تیپ بلوط – بادام با تاج پوشش 1- 5 درصد - تیپ بلوط – بنه همراه بادامک با تاج پوشش 5 – 15 درصد - تیپ بلوط – بنه با تاج پوشش 5 – 15 درصد - تیپ بلوط – بنه با تاج پوشش 1 – 5 درصد - تیپ بادامک با تاج پوشش 5 -15 درصد نزدیک به 90 درصد منطقه دارای پوشش جنگلی نیمه انبوه تا پراکنده است و از این میزان بیش از 85 درصد آنرا گونه غالب بلوط ایرانی (Quercus persica) شامل می‌شود. بقیه گونه‌های همراه زالزالک (Crataegus azorulus)، بنه (Pistaica atlantica)، کیکم (Acer monspessulanum)، بادام (Amygdalus orientalis) و شن و انجیر کوهی (Fica carica) است. در منطقه حفاظت شده دینارکوه سه اشکوب بالایی، میانی و تحتانی قابل مشاهده است، بنحوی که اشکوب بالایی از ارتفاع 1800 متر شروع می‌شود و شامل جوامع پراکنده بنه، بلوط و زالزالک و گون می‌باشد. در اشکوب میانی که ارتفاعات 1000 تا 1800 متری را شامل می‌شود، گونه غالب بلوط ایرانی همرام با گونه‌های پسته وحشی، زالزالک، کیکم، بادام کوهی و انجیر کوهی مشاهده می‌شود. اما گیاهان اشکوب تحتانی گونه‌های علفی را شامل می‌شود که گونه‌های غالب آن عبارتند از شیرین بیان، انواع گوش بره، فرفیون، چمن بز و شکر تیغال. تنوع جانوري سرزمين ايران بدليل وسعت زياد، موقعيت جغرافيايي و شرايط طبيعي خاص خود از غناي گونه‌اي و تنوع زيستي فراواني برخوردار است. بخش قابل توجهي از فون كشور ايران مربوط به اقليم حياتي پالئاركتیك مي‌باشد كه بزرگترين اقليم حياتي جهان بشمار مي‌رود و از ايسلند تا ژاپن گسترده است. البته گونه‌هاي جانوري ساير حوزه‌هاي زيست جغرافيايي نظير اورينتال و اتيوپیا نيز در اين سرزمين ديده مي‌شوند. منطقه زيست جغرافيايي پالئاركتيك از ديرباز تحت تاثير فعاليت‌هاي شديد انساني قرار داشته بطوريكه بسياري از اكوسيستم‌هاي آن دچار دگرگوني شده‌اند. دامنه انتشار تعداد زيادي از اكوسيستم‌ها و گونه‌هاي جانوري اين منطقه در اثر فعاليت‌هاي انساني محدود گرديده است. شكار و صيد بيرويه، تخريب و تبديل زيستگاه از جمله عوامل مهم در محدودكردن قلمروزيستي گونه‌هاي جانوري اين منطقه بشمار مي‌روند. گونه‌هاي باقيمانده در اين منطقه وسيع زيستي كه تاكنون توانسته‌اند بقاء خود را حفظ نمايند عمدتا در نقاط دور و يا غيرقابل دسترس انسان‌ها و يا در مناطق حفاظت شده پناه گرفته‌اند. در شكل‌گيري زيستگاه‌هاي گوناگون طبيعت كشور ايران عوامل متعددي از قبيل وضعيت زمين‌شناسي، توپوگرافي، خاك و اقليم موثر بوده است. تضاد شديد ميان عوامل اقليمي و توپوگرافي در همراهي با تغييرات بارندگي و شرايط خاك تنوع حيرت آوري را در حيات گياهي كشور و به تبع آن زيستگاه‌هاي متنوع و در خور توجهي براي زيست‌ انواع جانوران فراهم نموده است. منطقه حفاظت شده دينار كوه نيز عليرغم آنكه در گستره اراضي كوهستاني مناطق خشك و نيمه خشك كشور قرار گرفته است، اما از زيستگاه‌ها و رويشگاه‌هاي متعددي برخوردار است كه هر يك از آنها توسط يك يا چند گونه گياهي و جانوري اشغال شده است. اگرچه انتخاب منطقه حفاظت شده دينار كوه بدليل پوشش جنگلي آن بوده است اما وجود دره‌ها، ارتفاعات، تپه ماهورها و آبشخورهاي اين منطقه زيستگاه‌هاي بالقوه مناسبي را براي انواع حيات وحش كه ذيلا اشاره مي‌گردد فراهم نموده و از اين لحاظ از مناطق حائز اهميت استان ايلام بشمار مي‌رود. پستانداران تاكنون 16 گونه پستاندار وابسته به 5 راسته و 11 خانواده در اين منطقه شناسايي شده كه در صورت بررسي و مطالعه بيشتر وجود گونه‌هاي ديگر، خصوصاً از راسته‌هاي جوندگان و حشره‌خورها و خفاش‌ها دور از تصور نيست. از راسته حشره‌خواران تاكنون دو گونه خارپشت در منطقه شناسايي شده است. حشره‌خواران نقش بسيار با ارزشي را در زنجيره غذايي ايفا نموده و از عوامل اصلي كنترل كننده جمعيت حشرات و بسياري از بي‌مهر‌گان بشمار مي‌روند. پراكنش حشره‌خواران در بخش‌هاي جنگلي و حاشيه جنگل‌هاي منطقه ديناركوه مي‌باشد. از راسته خرگوش‌ها يا لاگومورفها يك گونه خرگوش در منطقه حضور دارد. خرگوش‌ها بدليل عادت تغذيه‌اي سرگين‌خواري (كوپروفاژي) مي‌توانند بازدهي تغذيه‌اي خود را بالا ببرند و در رديف علفخواراني قرار گيرند كه بخوبي از توليدات زيستگاه استفاده مي‌كنند. پراكندگي و فراواني خرگوش‌ها در زيستگاه‌هاي تپه ماهوري منطقه اين امكان را براي زيست پرندگان شكاري و گوشت خواران منطقه كه بعنوان طعمه از آنها استفاده مي‌كنند، فراهم آورده است. از راسته جوندگان دو گونه تاكنون در منطقه شناسايي شده است. يكي از گونه‌هاي مهم اين راسته سنجاب ايراني از خانواده سنجاب‌ها مي‌باشد كه در بخش‌هاي جنگلي منطقه ديناركوه زيست مي‌کند. قطع بيرويه درختان بلوط و جمع‌آوري ميوه‌هاي آن توسط مردم از عوامل مهم كاهش جمعيت اين گونه بشمار مي‌روند. سنجاب‌هاي ايراني با جمع‌آوري و زيرخاك نمودن بذور نقش مؤثري را در توليد مثل گياهان برعهده دارند. تشی بزرگترين جونده منطقه ديناركوه است كه عمدتاً در بخش‌هاي جنگلي زندگي مي‌كند. حيواني است پرقدرت كه به وفور و با پراكندگي بالا در منطقه يافت مي‌شود. اين حيوان كه از كليه قسمت‌های گياهان تغذيه مي‌كند به گياهان پيازدار و علفي تمايل داشته و فقط در صورتي از پوست تنه درختان و اصولاً درختان جنگلي استفاده مي‌كند كه پوشش علفي يا تخريب شده و يا در دسترس نباشد. از راسته گوشتخواران 9 گونه تاكنون در منطقه گزارش شده است. از جمله گونه‌هاي مهم و حائز اهميت مي‌توان به پلنگ، خرس قهوه‌اي، كفتار، گرگ و گربه وحشي اشاره کرد. آماربرداري دقيق از گونه‌هاي گوشتخوار عمده اين منطقه از اولويت خاصي برخوردار است. با توجه به تعارضات صورت گرفته در منطقه، جمعيت بعضي از اين گونه‌ها نظير پلنگ و خرس قهوه‌اي در معرض تهديد است. پلنگ يكي از گونه‌هاي شاخص منطقه است كه معمولا ارتفاعات و مناطق جنگلي را براي زيست انتخاب مي‌كند. زيستگاه پلنگ در ارتفاعات ديناركوه، كره كلول، سپاه و سرچنار قرار دارد. خرس نيز در نقاط مرتفع منطقه بويژه ارتفاعات كوه كلاونومه و منطقه پايش، گرازان بالا و پايين، ارتفاعات كوه كلول، كان سياه، دربند، خروش قدح، ارتفاعات دارين ، شاوشه سياه كوه، پادامنه كوه ترمله و خال تل تنگ‌زي ديده مي‌شود. از راسته زوج سمان دوگونه كل و بز و گراز در منطقه ديناركوه يافت مي‌شود. كل و بز از خانواده گاوسانان، در زمان‌هاي نه چندان دور در مناطق صخره‌اي و ارتفاعات بلند و نيز كمركش كوه‌هاي كره‌كلول، كان سياه، دربند، خروش قدح، ارتفاعات دارين، شاوشه و سياه كوه در جمعيت‌هاي قابل توجهي روزگا مي‌گذراندند. زيستگاه‌هاي فوق كه از مهم‌ترين زيستگاه‌هاي مرتفع و نيمه مرتفع منطقه بشمار مي‌روند، امروزه جولانگاه جمعيت اندكي از اين گونه مي‌باشد. خوك وحشي (گراز) نيز بدليل سازگاري بالا با شرايط محيطي، غذاي فراوان و زادآوري بالا و عدم شكار در سرتاسر منطقه با جمعيت چشمگيري در منطقه آمد و شد مي‌کند. پرندگان كشور ايران سرزميني است كه از فون پرندگان غني و متنوعي برخوردار است. بخش عمده فون پرندگان اين كشور مربوط به اقليم حياتي پالئاركتيك مي‌باشد. طيف گسترده زيستگاه‌ها و موقعيت جغرافيايي ايران كه در تلاقي سه منطقه عمده جانوري قرار گرفته است در شكل‌گيري تنوع و كثرت پرندگان اين كشور نقش بسزايي ايفا نموده است. براساس گزارش منتشر شده توسط سازمان حفاظت محيط زيست تعداد پرندگان ايران به 502 گونه مي‌رسد كه در 20 راسته، 79 تيره، 22 جنس و 78 خانواده طبقه‌بندي شده‌اند. سهم منطقه حفاظت شده ديناركوه از پرندگان ايران كه تاكنون شناسايي شده‌اند، 46 گونه است كه متعلق به 7 راسته و 19 خانواده مي‌باشند. منطقه مذكور با برخورداري از شرايط متنوع زيستگاهي از لحاظ تنوع پرندگان نيز درخور توجه است. حضور 10 گونه پرنده شكاري از قبيل قرقي، سارگپه معمولي، سارگپه پابلند، عقاب دو برادر، دليجه، بالابان و شاهين كه از گونه‌هاي حمايت شده نيز بشمار مي‌روند بر اهميت اين منطقه افزوده و ضرورت حفاظت هرچه بيشتر از آن را دو چندان مي‌نمايد. اين پرندگان كه از خزندگان و پستانداران كوچك منطقه تغذيه مي‌نمايند، نقش مؤثري را در كنترل جمعيت اين گونه‌ها ايفا مي‌کنند. از راسته گنجشك‌سانان نيز تاكنون 25 گونه شناسايي شده است كه در صورت مطالعه بيشتر، امكان وجود گونه‌هاي ديگر از اين راسته در منطقه دور از انتظار نيست. اكثر گونه‌هاي پرندگان موجود در منطقه ديناركوه (به استثناء تعدادي از گونه‌هاي پرندگان شكاري) به توليد مثل پرداخته و جوجه‌آوري دارند كه در صورت حراست مطلوب از زيستگاه‌هاي آنها، هر ساله به جمعيت اين گونه‌ها در منطقه افزوده خواهد شد و اهميت منطقه مذکور را در حمايت از اين گونه‌ها افزايش مي‌دهد. خزندگان و دوزيستان خزندگان و دوزيستان جانوراني بسيار سودمند براي طبيعت مي‌باشند و در تعادل اكولوژيك و برقراري چرخه انرژي نقش بسزايي دارند. خزندگان در تعادل جوندگان و اثرگذاري آنها بر كشاورزي نيز مؤثرند. موقعيت منطقه حفاظت شده ديناركوه و تنوع شرايط زيستگاهي آن به گونه‌اي است كه بنظر مي‌رسد داراي فون ارزشمندي از خزندگان باشد. متاسفانه تاكنون نسبت به شناسايي خزندگان و دوزيستان اين منطقه مطالعات جدي و جامعي صورت نگرفته است. مديريت منطقه اين منطقه نيز همانند منطقه حفاظت شده جنگلي كبيركوه با گذشت چند سال از تصويب آن به عنوان حفاظت شده هنوز داراي تشكيلات مستقل نیست و توسط اداره حفاظت محيط زيست شهرستان آبدانان كنترل و مديريت مي‌شود. با توجه به وسعت حوزه شهرستان و تعدد زيستگاه‌هاي آبي و خشكي، نيروهاي شاغل در اداره ياد شده بسيار مشكل مي‌توانند از عرصه‌ها طبيعي منطقه حفاظت کنند. همچنین منطقه مذکور فاقد طرح مدیریت بوده و از این رو زون‌بندی در آن صورت نگرفته است. به همین دلیل حوزه منطقه با توجه به قابلیت‌های آن از نظر کاربری و استعداد و اهداف چندگانه مورد انتظار از یکدیگر تفکیک نشده و با وجود تمام قابلیت‌های خود از نظر حفاظتی، پژوهشی، آموزشی و تفرجگاهی بدلیل فقدان طرح مدیریت دارای برنامه مشخصی نبوده و فاقد طرح اجرایی در زمینه مدیریت می‌باشد. با توجه به صعب‌العبور بودن منطقه تعارض به منطقه در حال افزایش است که در صورت عدم توجه به آن و عدم اجرای طرح مدیریت منطقه در آینده‌ای نزدیک با مشکلات عدیده‌ای روبرو خواهد شد. اهميت منطقه ديناركوه در حد فاصل دو نوع اقليم گرم و خشك نواحي جنوبي و سرد نواحي كبيركوه واقع شده که سبب ايجاد يك زيست‌بوم منحصر به فرد از نظر حيات وحش و پوشش گياهي شده است. منطقه حفاظت شده جنگلی دینارکوه بدلیل شرایط طبیعی خود و برخورداری از تنوع زیستگاهی، تنوع گیاهی و جانوری دارای ارزش‌های پژوهشی، آموزشی و تحقیقاتی زیادی در زمینه‌های مختلف است که تاکنون مورد استفاده قرار نگرفته است. منطقه مذکور از نظر تفرج دارای قابلیت‌های فراوان است و يكي از تفرجگاه‌هاي مهم مردم منطقه به حساب مي‌آيد. جذابیت‌های طبیعی و متنوع آن برای جلب توریسم (اکوتوریسم) از کمیت و کیفیت بالایی برخوردار است. برخی از مسیرهای اکوتوریستی منطقه عبارتند از: دره و تنگه سپا و سرچنار این تنگه به طول حدود 4 کیلومتر در قسمت‌های میانی منطقه حفاظت شده دینارکوه و در فاصله حدود 15 کیلومتری غرب شهر آبدانان واقع شده است. این منطقه به لحاظ داشتن گونه‌های گیاهی دارویی، صخره‌های دیدنی، منابع آبی، پوشش گیاهی انبوه با گونه‌های گیاهی و جنگلی نظیر بلوط، بنه، کیکم، ارجن، زالزالک، آویشن، پونه، گل مریم و... ، تیغه‌های سنگی زیبا، زندگی عشایری، دسترسی آسان با وسایل نقلیه، وجود راه‌های دسترسی به ارتفاعات مشرف به تنگه، نزدیکی به سایت‌های مخابراتی و اطلاعاتی دینارکوه و برخورداری از امنیت کافی دارای ارزش اکوتوریستی نسبتاً خوبی بوده و همواره مورد توجه علاقمندان طبیعت است و بعنوان یکی از یورتگاه‌های ییلاقی منطقه بشمار می‌رود. چاه کبوتران این چاه که بصورت کاملاً طبیعی و در اثر حرکات داخلی زمین ایجاد شده است، در قسمت‌های مرتفع منطقه قرار گرفته که به لحاظ برخورداری از شرایط زیستی مناسب، زیستگاه تعداد زیادی کبوتر چاهی است. شکل آن تقريبا دایره‌ای، با قطر دهانه 2 متر و عمق 20 متر است .. این چاه در مسیر جاده بوده و دسترسی به آن آسان است. مرغزار منطقه اردوگاه در منطقه حفاظت شده جنگلی دینارکوه با توجه به شکل زمین در قسمت‌های مرتفع بدلیل برخورداری از خاک‌های عمیق، مرغزارهایی با وسعت کم در فصل بهار ایجاد می‌شود. این منطقه موسوم به اردوگاه که در حال حاضر فاقد هر گونه امکانات و تاسیسات است، از مهمترین این مرغزارهاست. در این منطقه به لحاظ مسلط بودن به دره‌های عمیق، وجود زندگی عشایری، چمن‌زارهای دیدنی، درختان کهنسال و آب و هوای مطبوع در فصول گرم سال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این منطقه در صورت تامین آب شرب جهت ایجاد کمپینگ فصلی مناسب است. همچنین منطقه دارای جاذبه‌های طبیعی فراوانی است، بطوریکه توده‌های جنگلی منطقه دینارکوه جزو گروه جنگل‌های بلوط ایرانی بوده و در منطقه بیشتر با سایر گونه‌های جنگلی با ارزش اکوتوریستی نظیر بنه، بادام کوهی، زالزالک، انجیر کوهی و کیکم دیده می‌شوند. جامعه بلوط این منطقه به لحاظ اینکه آخرین نقطه پراکنش بلوط در جنوب غرب کشور است و در واقع در زون اکوتون و بینابین قرار دارد از اهمیت اکولوژیکی برخوردار است. به همین دلیل همراه بودن با گونه‌های مورد اشاره دارای ارزش اکوتوریستی و حفاظتی می‌باشد. مشکلات، فعاليت‌هاي موثر و عوامل تهديد كننده از عوامل تاثیرگذار و مخرب بر مناطق حفاظت شده فعالیت‌های مختلف نظیر جاده‌سازی، بهره‌برداری از معادن، شکار و صید و تصرفات عدوانی و ... است که در هر منطقه بسته به شرایط طبیعی و انسانی آن متفاوت است. در منطقه دینارکوه عوامل زیر تاثیرگذاری بیشتری دارند: 1- جاده‌سازي: دو جاده آسفالته در منطقه وجود دارد. یکی از آنها جاده آسفالته‌اي است كه شهر آبدانان را به سايت مخابراتي ديناركوه متصل مي‌کند و دیگری جاده آسفالته آبدانان به روستاي انجيره كه از حاشه شمال غربي منطقه عبور مي‌کند. همچنین تعدادي جاده خاكي فرعي كه به منظور تردد عشاير در منطقه احداث شده است. 2 - شكار و صيد غیر مجاز: شكار و صيد بي‌رويه همچنان به عنوان يكي از عوامل تهديد كننده چرخه زيستي مناطق محسوب مي‌شود كه منطقه ديناركوه نيز نمي‌تواند از اين امر مستثني باشد. 3- چراي دام: با توجه به وجود دام تا چهار برابر ظرفيت مراتع استان، فشار چراي دام در تمام مناطق كه داراي عرصه‌هاي مرتعي هستند، مشهود است. منطقه حفاظت شده ديناركوه نيز از اين قاعده مستثني نيست. 4– تصرفات عدواني: تجاوز به عرصه‌هاي ملي، شخم زدن و كشاورزي در اين مناطق بسيار زیاد است كه بایستی كليه ادارات دولتي ذيربط طي يك اقدام هماهنگ از اين اقدام جلوگيري کنند. 5- عدم وجود یگان حفاظتی. 6- بیماری لورانتوس: گیاهی است نیمه انگلی که پوشش جنگلي را بعنوان گزينه ميزبان انتخاب نموده و در طولاني مدت مرگ تدريجي درخت را به دنبال خواهد داشت. در منطقه حفاظت شده دینارکوه در مناطق جنگلی سپاه و سرچنار جنگلهای بلوط به گیاه نیمه انگلی لورانتوس آلوده شده اند .

با توجه به توسعه مراکز مسکونی در نوار شمالی و غربی منطقه حفاظت شده دینارکوه، عمدتاً راه‌های ارتباطی به منطقه در این نواحی قرار دارند. مهمترین راه‌های ارتباطی به منطقه عبارتند از: - جاده آسفالته آبدانان – سایت مخابراتی دینارکوه که به قسمت‌ مرکزی منطقه وارد می‌شود. - جاده آسفالته آبدانان – روستای گنداب از قسمت شمال غربی منطقه می‌گذرد. - جاده انجیره – تختان – خروزان در غرب منطقه که از مهمترین راه‌های ورودی به منطقه حفاظت شده دینارکوه است. ضمن اینکه راه‌های فرعی دیگری به منظور دسترسی به داخل منطقه حفاظت شده دینارکوه وجود دارد که عموماً خاکی و مالرو است. این راه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار نبوده و اکثراً مورد استفاده عشایر و دامداران منطقه قرار می‌گیرند.