حمام ارگ کریمخانی

حمام کاخ جزو اولین حمام های خصوصی با این سبک در ایران است و جهت استحمام خانواده سلطنتی مورد استفاده قرار می گرفته است، حمام خصوصی را می توان در کاروانسراهاي قصر بهرام ورامین مربوط به دوره صفوي و پارسه دید. راه دسترسی به حمام کاخ از طریق حیات خلوت جنوب شرقی است.

ساختمان این حمام بر عکس اتاق ها که بالاتر از سطح محوطه است، پایین تر از سطح قرار گرفته و همین باعث محفوظ ماندن بیشتر گرما در آن می شود. ورودي حمام در زوایه جنوبی، در کنار برج جنوب شرقی کاخ است که پس از طی دالانی نسبتا کوتاه به سر بینه حمام راه می یابیم. این حمام از قسمت هاي سربینه، سکوی نشیمن و فضای گرمخانه و تون حمام تشکیل شده است.

این اثر در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۵۱ با شمارهٔ ثبت ۹۱۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

در اطراف رختکن چهار سکو جهت نشس تن و بیرون آوردن جامه وجود دارد؛ در وسط این قسمت حوض هشت گوش سنگی وجود دارد که با فواره اي در وسط آن فضایی دل پذیر ایجاد کرده است. بر فراز سربینه و نیز درست کردن چاي و قلیان تعبیه شده است. در زیر سکوهاي سربینه، قسمت هایی نیز جهت قرار دادن کفش و بقچه لباس پیش بینی شده است؛ سقف سربینه داراي نورگیرهایی است که روشنایی آن را تأمین می کند. در زمان حیات کریم خان، کاخ نشینان در این محل علاوه بر درآوردن لباس و پوشیدن لباس، به حجامت، خالکوبی، مشت و مال دادن، صحبت کردن، صرف چاي و قلیان کشیدن مشغول بوده اند سربینه توسط راهرویی کم عرض و کوچک به گرمخانه متصل می شود این راهرو شیب ملایمی به سمت گرمخانه دارد؛ در حد فاصل گرمخانه و سربینه در سمت راست راهرو، فضایی جهت رفع حاجتی ساخته شده است. گرمخانه داراي سه خزینه است، که در خزینه ی وسط یک دیگ مسی وجود دارد، که به وسیله ي آن آب خزینه گرم می شود به جهت گرم ساختن کف حمام از این خزینه سه کانال به کف حمام کشیده اند؛ همچنین از خزینه ي سوم براي تطهیر استفاده می کرده اند. در این حمام محلی براي سرویس بهداشتی وجود دارد این حمام داراي حالت پیچ دار و راهرو مانند است، که این معماري به جهت کاهش نفوذ هواي سرد و اعتدال هوا است. فضاي بزرگ گرمخانه داراي دو حوض مستطیل شکل فوا ره دار است که با آب سرد پر می شده است، سقف گرم خانه وسیع حمام ارگ بر روي چهار ستون سنگی یکپارچه خوش طرح قرار دارد.

ستون هاي سنگی حمام ارگ از ته ستون، ستون و سرستون تشکیل می شود بدنه ستون ها داراي پیچ هاي بسیار زیبایی است؛ سر ستون به صورت مقرنس هایی در چهار گوشه ستون حجاري شده اند پیچ هاي بدنه ستون نیز از نظر شکل قابل توجه و منحصر به فرد است. نمونه مقرنس هاي سرستون حمام ارگ را در سرستون چوبی ساختمان دیوان خانه کریم خانی می توان دید چهار ستون سنگی یکچارگی به رسم ستون هاي دوره زندیه یا بدنه مارپیچ، گرمخانه بصورت طاق و چشمه بر روي آن ها استوار شده است سقف گرمخانه گنبدي شکل و بدون تزیینات برجسته است و تنها نقش اسلیمی به روش آهک بري آن را مزین ساخته است. کف حمام با سنگ گندمک سنگفرش شده و تنها اطراف حوض ها توسط مرمر سبز فرش شده، در زیر کف گرمخانه کانال هایی متصل به زیر دیگ خزینه، جهت جریان هواي گرم وجود دارد.

این ارگ در دوره سلطنت سلسله زندیه ساخته شده‌است و پس از اینکه کریم خان زند شیراز را به عنوان پایتخت خود و این مکان را به‌عنوان مکان زندگی خود انتخاب کرد، به ارگ کریم خانی معروف شد. در زمان سلطنت سلسله پهلوی از ارگ به‌عنوان زندان استفاده شد که آسیب‌هایی به آن وارد شده‌است. در سال ۱۳۵۰ این ارگ به اداره فرهنگ و هنر وقت واگذار شد. این بنای بزرگ اکنون زیر نظر سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اداره می‌شود و از چند سال پیش کار مرمت این بنا آغاز شده‌است تا به عنوان موزه بزرگ فارس مورد استفاده قرار گیرد.