مشخصات باغ محتشم رشت
وجود هزاران اصله درخت به وجود آورنده ي خيابان هاي مشجر اين پارك، دقت در خيابان بندي و رعايت فواصل درختان و دقت در محوطه سازي و بهره گيري از روش هاي علمي در احداث اين پارك موجب گرديده مكان مذبور به يكي از زيباترين و بزرگترين پارك هاي ايران از زمان احداث (اواخر قرن ۱۳ ه-ق)تا كنون گردد.
باغ محتشم به لحاظ بهره گيري از اصول و روش علمي احداث باغ هاي عمومي در اواخر قرن ۱۳ ه .ق قابل ثبت در فهرست آثار ملي ايران است.
همچنين عمارت كلاه فرنگي در ضلع جنوبي اين باغ در كنار گوهر رود و با بام سفال پوش همگن با درختان سرسبز باغ محتشم متشكل از سه طبقه در همان زمان با فرم ييلاقي خاص به صورت دو شكل ۸ ضلعي و مربع بنا گرديد، كه در كنار يك ديگر قرار گرفته اند و در كل فرم زيبايي به ساختمان داده،در طبقه ي اول و دوم آن هر كدام دو اطاق و در طبقه ي سوم يك اطاق به شكل كلاه فرنگي ساده ساخته شده است.
تاریخچه باغ محتشم رشت
باني باغ محتشم رشت را صادق اكبر محتشم الملك ملقب به سردار معتمد از مالكين و حكام گيلان در صدر مشروعيت (۱۳۲۷ ه. ق) مي دانند. گفته شده است محتشم السلطنه يا سردار معتمد كه به عنوان يك رجل سياسي با عناوين سفير يا كنسول ايران در طرابوزان بود با مشاهده ي باغ بزرگ و مشجري كه درحصار رود و جويبار قرار داشت،به اين انديشه افتاد كه عين آن را در رشت پياده كند. به همين علت وقتي به رشت آمد با استفاده از الگوي باغ بزرگ ياد شده به پياده كردن انديشه ي خود پرداخت و بدين ترتيب طرح باغ محتشم موجود از قوه به فعل در آمد و براي اين كه مطابق الگوي باغ بزرگ طرابوزان باشد، در قسمت جنوب باغ حفر كانال يا آبراهه ي انحرافي و تغيير مسير گوهررود تاآب قسمت غربي در محاصره ي گوهررود قرار گيرد ؛هم چنين براي اينكه در تابستان ها از آب سرد استفاده نمايند، در قسمت غربي عمارت يخچال سنتي احداث كرد كه هم اكنون آثار آن مشاهده مي شود.
مظفرالدين شاه قاجار در سال ۱۳۲۰ ه. ق به هنگام عزيمت به دومين سفر فرنگستان كه به رشت آمده بود از باغ محتشم به جهت تماشاي ورزا جنگ يا همان گاو بازي ديدن كرده و در سفرنامه ي خود آورده است:باغ محتشم داراي درختان جنگلي بسيار و عمارت سه طبقه ي چوبي محل بسيار با صفايي است.معهذا قدمت درختان آزاد باغ محتشم كه در اصطلاح محلي به اوجا معروفند حكايت از احداث باغ در زمان دورتر دارد.دقت در خيابان بندي و رعايت فواصل غرس نهال- محوطه سازي و بهره گيري از روش علمي احداث باغ هاي عمومي، شكل گيري يكي از زيباترين و بزرگ ترين باغ هاي ايران در اواخر قرن ۱۳ ه. ق درپي داشته است. باغ محتشم با مساحت اوليه ي بالغ بر ۱۵۷۴۰۰ متر مربع و حدود ۱۸۶۴ اصله درخت پلاك كوبي شده داشته به استثناي درختان قطع شده براي احداث ساختمان كلاه فرنگي ، در ازاء بدهي مالياتي سردار معتمد در زمان رضاخان به اداره دارايي واگذار و بعدها در اختيار شهرداري قرار گرفت.
ویژگیها باغ محتشم رشت
مصالح به كار رفته در بنا از جنس آجر و چوب بوده و بام آن به صورت خرپشته اي و پوشش آن از جنس سفال خمره اي تعبيه شده،كه در زير آن سفال هايي قرار گرفته اند كه كار آنها عايق بندي گرمايي و سرمايي ساختمان و نگه داري سفال مي باشد. دور تا دور ساختمان در طبقه اول به صورت ايوان و در طبقه دوم به صورت بالكني چوبي است، كه ۶۸ ستون بالكن بام ساختمان را مهار كرده، دامنه ي ساختمان از سر شيرهايي چوبي ساخته شده كه به صورت دو پوش است كه براي جلوگيري از ريزش برف و باران به داخل ساختمان طول آن را بلند گرفته اند.
اين بنا در گذشته محل سكونت تابستاني حكام و فرمانداران شهر بود كه با توجه به تغيير شرايط اجتماعي جامعه مورد بهره برداري هاي گوناگون از جمله خانه شطرنج شهر- رستوران پارك و غيره گرديده.در حال حاضر توسط مديرت ميراث فرهنگي گيلان تبديل به مركز آموزش هنر هاي سنتي در سطوح استان شده است.
از عوامل تزئيني بنا مي توان به عواملي چون سرشيرها – اشك هاي جلو دامنه ي بنا – دستك ها و نرده ي بالكن اشاره كرد.
